40 miljard RRF-geld naar gemeenten … in Italië

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten zal er likkebaardend naar kijken: van de 222 miljard euro die Italië uit Brussel krijgt aan coronaherstelgelden, gaat 20 procent naar gemeenten. ‘Dit is een unieke kans’, zegt voorzitter Antonio Decaro van ANCI – de Italiaanse zusterorganisatie van de VNG.

Gemeenten zijn de essentiële motor in de herinrichting van Italië na covid en burgemeesters zijn de grootste architecten in dit plan. Decaro, ook burgemeester van Bari, staat aan het roer van een zware missie: optreden als bemiddelaar tussen de behoeften van de gemeenten en de wil van de Italiaanse regering.

Wat is het bedrag van het Herstelfonds voor gemeenten?
‘Van de 222 miljard euro, verdeeld over Europese en nationale fondsen, is meer dan 40 miljard bestemd voor gemeenten. Een wezenlijk deel, omdat wij de belangrijkste publieke investeerders van het land zijn, met een bestedingscapaciteit die veel groter is dan die van enig ander overheidsniveau. In 2019 werd 25 procent van alle nationale middelen voor openbare werken uitgegeven door de gemeenten.

En zelfs in 2020, toen alles door covid leek te worden tegengehouden, slaagden de gemeenten erin de uitgaven voor openbare werken met 20 procent te verhogen ten opzichte van 2018. We zijn ons bewust van het grote bedrag dat op ons wacht en we zijn er niet bang voor. Integendeel, wij moeten die rol opeisen en zo goed mogelijk kunnen invullen.’

Hebben gemeenten invloed op wat voor soort plannen en de financiering daarvan?
‘Om de 40 miljard euro die voor de gemeenten zijn bestemd snel te besteden, stelde de ANCI rechtstreekse financiering zonder tussenpersonen voor, met een minimalisering van de formele en bureaucratische stappen om de fondsen uit te betalen. Bovendien stelden wij een snelle en efficiënte selectie en uitvoering van projecten voor, met een catalogus van procedures en regels die moeten worden gestandaardiseerd en toegepast in verband met het herstelinvesteringsprogramma. Ik noem er slechts enkele, zoals de automatische toewijzing van een bijdrage op basis van de demografische klasse van de gemeenten; de herfinanciering van programma’s die al waren gestart; de co-financiering van nationale programma’s, voor bijvoorbeeld de aanleg van boomkwekerijen, voor verdere bebossing in stedelijke gebieden en voor de herinrichting van historische dorpen.’

Het meest delicate keerpunt in het Italiaanse herstelplan is momenteel de weg die de fondsen moeten afleggen voordat zij bij de gemeenten terechtkomen. Wat stelt u voor om dat proces te verbeteren?
‘Onze vrees geldt vooral de ministeriële en regionale tussenpersonen. Onze ervaring heeft ons geleerd dat deze tussenpersonen tijd rekken (of verspillen) en obstakels opwerpen voor de uitvoering van het programma. Een voorbeeld: in oktober werd de aanbesteding voor het zogeheten ‘Nationaal Herstelplan missie 2’ gepubliceerd. Het ging om ongeveer 2 miljard voor ‘de energie-efficiëntie van het openbaar erfgoed’. Het plan omvat ongeveer twaalf stappen voor de toewijzing van het fonds. Hoe gaan we dat geld volgens schema uitgeven? We moeten allemaal een tijdschema voor ogen hebben; uiterlijk in juni 2022 moeten de ministeries de procedures hebben afgerond, of het nu gaat om rechtstreekse aankondigingen of opdrachten aan gemeenten. En uiterlijk in december 2023 moeten de bouwplaatsen open zijn.’

‘Lange en langdurige procedures belemmeren ons die termijnen te halen. Het is onaanvaardbaar dat voor de uitvoering van een financieringsmaatregel zo veel tijd nodig is. Ik bedoel: eerst een ministerieel besluit, dan de toewijzing van een fonds aan de gewesten en vervolgens moeten de gewesten aanbestedingen uitschrijven,
de programmering doen en een volgend ministerieel besluit uitvaardigen om de definitieve verdeling onder de gewesten te beheren. Ten slotte wijzen de gewesten de aanbestedende diensten aan.’

 Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 24 van deze week (inlog)