Terugzien in verwondering

Jan de Ridder, directeur van de Rekenkamer Metropool Amsterdam, liet bij zijn pensionering een mooi en nuttig leerboek achter voor gemeenteraadsleden en ambtenaren. Iedereen die in of voor het lokaal bestuur werkt, moet er kennis van nemen. De Ridder leidde twaalf jaar de grootste Rekenkamer van Nederland en was ook sinds 2014 voorzitter van de Vereniging van alle Rekenkamers en Rekenkamercommissies. Dus hij weet waarover hij praat, temeer daar hij eerder in de Haarlemse gemeenteraad gezeten heeft.

In zijn boek kijkt De Ridder terug aan de hand van de 189 Rekenkamerrapporten die hij opgeleverd heeft voor Amsterdam en Zaandam. Die rapporten gingen over alle onderwerpen waar een gemeente zich mee bezighoudt. Er komen veel voorbeelden voorbij waar Amsterdam en Zaandam geen grip hadden op de uitvoering van beleid en tekortschoten in hun publieke verantwoording. Om één voorbeeld te noemen: Amsterdam ging slordig om met haar deelnemingen.

Verantwoording zonder terughoudendheid

Na het in 2014 op afstand zetten van het Amsterdamse Afval Energiebedrijf (AEB) verloor de gemeente haar interesse en de kennis hierin. Dit brak haar op toen AEB in 2019 in grote financiële problemen kwam. Hetzelfde gebeurde bij Westpoort Warmte en het Gemeentevervoerbedrijf GVB. Op basis van deze en andere voorbeelden maakt De Ridder ons duidelijk hoe belangrijk het is om te weten hoe dingen in de uitvoering lopen en op een goede manier daarover verantwoording af te leggen. Dat is een opgave van ambtenaren en de colleges.

Citaat uit het boek: ‘De noodzaak om verantwoording af te leggen en een organisatiecultuur die gericht is op openheid, dwingt tot het navolgbaar maken van de eigen daden’

Soms was de informatievoorziening binnen de gemeenten zo weinig op orde dat zelfs de Rekenkamer niet aan een evaluatie kon beginnen. Een mooi voorbeeld is de uitvoering van het coalitieakkoord 2018- 2022 in Amsterdam. De Ridder merkt droogjes op dat het niet navolgbaar bleek te zijn hoe er in de raadsperiode uitvoering was gegeven aan de ambities van de gemeenteraad. Ambtenaren hadden niet de opdracht gekregen om dat bij te houden! Je kunt het daarom alleen maar van harte eens zijn met De Ridders pleidooi dat gemeenten publieke verantwoording moeten afleggen zonder terughoudendheid. Zoals op de cover van het boek staat: ‘Een transparante overheid verhult geen tegenslagen, maar laat zien dat ze ervan leert’.

Samenvattend: er gaat veel goed, maar ook regelmatig wat mis in Amsterdam en Zaandam. Willen hun gemeenteraden goed hun controlerende taak kunnen vervullen, dan is het noodzakelijk dat de publieke verantwoording versterkt wordt. Daarmee kan ook het vertrouwen van de burger in de lokale overheid groeien.