Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) wil de Wet open overheid (Woo) op meerdere punten aanpassen om de uitvoerbaarheid te verbeteren. In stukken die op verzoek van informateur Sybrand Buma zijn opgesteld, schetst het ministerie een aanpak waarbij Woo-verzoeken worden begrensd in omvang en reikwijdte en waarbij mogelijk minder soorten documenten onder de wet vallen.
Plan om Woo-verzoeken in te perken oogst felle kritiek
Verzoeken die een disproportionele belasting vormen, zouden volgens BZK buiten behandeling kunnen blijven.
Volgens BZK is dat nodig omdat de huidige wet leidt tot een sterk toenemend aantal verzoeken en een groot beslag op ambtelijke capaciteit. Het ministerie wijst erop dat het aantal Woo-verzoeken de afgelopen twee jaar met 28,7 procent is toegenomen. Omdat de Woo geen grenzen stelt aan de aard of omvang van verzoeken, en geen belang vereist bij het opvragen van informatie, blijven uitvoeringslasten hoog en lopen doorlooptijden op. Daardoor worden volgens BZK ook verzoekers met een beperkte en concrete informatiebehoefte onvoldoende bediend.
Begrenzen aan documenten en verzoeken
In de stukken verkent BZK verschillende opties om de Woo doeltreffender en doelmatiger te maken. Een daarvan is het wettelijk begrenzen van de omvang van Woo-verzoeken, bijvoorbeeld via een maximum aan documenten of aan de werklast die een verzoek mag veroorzaken. Verzoeken die een disproportionele belasting vormen, zouden dan anders kunnen worden afgehandeld of buiten behandeling kunnen blijven.
Daarnaast noemt het ministerie de mogelijkheid om bepaalde documentsoorten, zoals concepten, interne e-mails en ambtelijke adviezen, uit te sluiten van openbaarmaking. Er wordt daarbij verwezen naar buitenlandse voorbeelden. Ook opties als het doorberekenen van kosten aan verzoekers, het beperken van het aantal gelijktijdige verzoeken per persoon en het vereenvoudigen van het juridische kader komen aan bod. Een deel van deze maatregelen zou wetswijziging vereisen en wordt betrokken bij de geplande wetsevaluatie van de Woo in 2026.
Kritiek van onderzoeksjournalisten
Op LinkedIn zijn diverse experts op het gebied van open overheid kritisch. Woo-redacteur Tim Staal van Investico is niet te sprekenover de koers die uit de stukken spreekt, omdat volgens hem maatschappelijke organisaties zoals Open State, Foundation, VVOJ en Spoon niet zijn betrokken bij de voorbereiding. Het voorstel om interne e-mails en ambtelijke adviezen uit te zonderen, roept bij hem vragen op. Juist dit type documenten zou na toeslagenaffaire belangrijk worden om bestuurlijke afwegingen inzichtelijk te maken.
Staal betwist ook de stelling dat binnen het bestaande wettelijke kader nauwelijks verbeteringen mogelijk zijn. In zijn ogen noemen de ambtenaren die de stukken hebben geschreven meerdere manieren om het Woo-proces te verbeteren zonder de wet te beperken. Daarnaast uit hij zorgen over voorstellen rond openbaarheid en veiligheid, waarbij wordt gesproken over het uitbreiden van uitzonderingsgronden en de mogelijkheid om documenten integraal te weigeren of zelfs te ‘de-publiceren’
Ook zorgen over documentbegrip
Ook Cornelis van der Sluis, jurist en werkzaam op het terrein van openbaarheid, plaatst op LinkedIn kanttekeningen bij de voorgestelde richting. Hij ziet het beperken van het documentbegrip als de enige ‘harde’ oplossing die in de stukken wordt aangedragen voor uitvoeringsproblemen, maar waarschuwt voor de gevolgen daarvan. Volgens Van der Sluis leidt elke inperking onvermijdelijk tot nieuwe interpretatievraagstukken: wat geldt nog als concept, en welke e-mails, sms’jes of appberichten vallen daar dan wel of niet onder?
Dat kan volgens hem juist argwaan oproepen dat informatie bewust buiten de Woo wordt gehouden. In plaats van verdere afbakening pleit hij voor meer nadruk op redelijkheid over en weer tussen verzoeker en overheid, als basis voor het gesprek en waar nodig rechterlijke toetsing.
Meer actieve openbaarmaking
BZK benadrukt in de stukken dat een belangrijk deel van de oplossing ligt in meer actieve openbaarmaking. Door informatie proactief en toegankelijk te publiceren, zou de druk van Woo-verzoeken moeten afnemen. Tegelijkertijd erkent het ministerie dat de ontwikkeling van centrale voorzieningen voor actieve openbaarmaking complex is en dat het voldoen aan alle wettelijke verplichtingen op korte termijn niet haalbaar is. Welke keuzes het kabinet uiteindelijk maakt, moet blijken uit de wetsevaluatie die begin 2026 van start gaat.
Reacties: 1
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
Je ziet het overal terug... kan je als overheid niet aan de wet voldoen dan verander je de wet. Die 6 weken beslis tijd wordt standaard nergens gehaald door ambtelijk verzet om hun (vaak discutabele) werkwijze en besluitvorming prijs te geven. Een voetnoot uit het voorstel: "Bij verzoeken bij BZK die de afgelopen periode betrekking hadden op een verstrekking van meer dan 100 documenten, lag de gemiddelde doorlooptijd in 2025 op 316 dagen." En dat is vooral nuttig als relevante info pas na een beroepsprocedure beschikbaar komt. Geen gemorrel dus aan de Woo want ook de rechter ziet toe op misbruik.