Opnieuw leegloop IT-kennis Tweede Kamer

Deel ‘harde kern’ keert niet terug na verkiezingen

Ook dit jaar vertrekken er weer diverse Kamerleden die veel hebben betekend voor IT-onderwerpen en over veel dossierkennis beschikken. Hoe groot zijn de gevolgen van een nieuwe ‘digitale kaalslag’ in Den Haag? De roep om kennis over gebied van ict in de Tweede Kamer was nooit eerder zo groot als nu. Zowel vanuit de overheid zelf als vanuit de maatschappij wordt het belang ervan benadrukt.

Een oproep van Adviescollege ICT (AcICT) en diverse experts die het manifest ‘Herprogrammeer de Overheid’ ondertekenden, onderstreept dat. De IT-infrastructuur van de overheid wordt door kenners zelfs beschreven als een oud, vervallen huis met een kapotte bedrading en leidingen die lekken. Het digitale functioneren van de overheid moet worden gezien als een cruciale zaak en het roer moet dus radicaal om. Diverse politieke partijen verwezen gretig naar het manifest. Maar in hoeverre wordt kennis van zaken op gebied van IT in de Tweede Kamer ook na de verkiezingen gegarandeerd?

De vaste commissie van Digitale Zaken (DiZa), waarin de Tweede Kamer ict-gerelateerde zaken bespreekt, levert volgens haar leden goede resultaten op. Nu die commissie er dan eindelijk is, wordt er in het parlement op regelmatige basis gedebatteerd over politieke onderwerpen met een IT-component. Het bestaansrecht van de commissie is daarmee bewezen, stelden Kamerleden Queeny Rajkowski (VVD), Lisa van Ginneken (D66) en Danai van Weerdenburg (PVV) na hun eerste jaar.

Maar een flink van de ‘harde kern’ uit de commissie keert na de komende verkiezingen niet terug. Danai van Weerdenburg (PVV) en Kauthar Bouchallikt (Groen- Links) stoppen ermee, net als Farid Azarkan (DENK), die regelmatig aanschoof. De CDA’ers Harry van der Molen en Raymond Knops die respectievelijk als Kamerlid en staatssecretaris ruimschoots ervaring opdeden met IT-dossiers, gooiden het bijltje er al eerder bij neer. Twee andere vaste gezichten uit de commissie, Hind Dekker- Abdulaziz (D66) en Hawre Rahimi (VVD), strijden momenteel voor een terugkeer in de Tweede Kamer, maar met hun relatief lage plek op de kandidatenlijst van hun partij is de kans op een rentree niet erg groot.

Hoge werklast

Hoewel er een leegloop aan IT-expertise dreigt, blijft de vaste commissie voor Digitale Zaken zelf wél bestaan. De opopkomst in deze commissie was meestal teleurstellend laag en bleef beperkt tot slechts een kleine, vaste kern. Hind Dekker- Abdulaziz (D66) maakt daar deel van uit. Ze denkt dat er met de commissie Di- Za ook na de verkiezingen een zekere kennis over IT behouden blijft. ‘Het is een relatief nieuwe commissie die sinds 2021 bestaat, waarin door diverse Kamerleden heel goed werd samengewerkt en op een zeer inhoudelijke toon gedebatteerd wordt’, zegt ze.

En ondanks de ideologische verschillen van de leden zijn er volgens haar ook heel veel raakvlakken: iedereen is immers voor betere IT-voorzieningen en betere aansluiting bij wetgeving. ‘Het lukte daardoor om veel dingen te bereiken. Kamerleden in de commissie maakten elkaar sterker.’ En dat was nodig ook. Met name rondom Europese regelgeving was de werklast zo hoog, dat commissieleden soms weinig anders restte dan die te verdelen. ‘Er lagen soms wel 10 tot 20 verordeningen op de stemmingslijst en je moet over alles wat vinden’, aldus het D66-Kamerlid.

Dekker-Abdulaziz focust zich voor haar partij onder meer op kunstmatige intelligentie. Op dat dossier wist ze de nodige winst te boeken. Onder meer het opnemen van een verplichte mensenrechtentoets bij AI-toepassingen in de AIAct, het opnieuw op de kaart zetten van de cookie-problemen en het bewerkstelligen van een kabinetsvisie op gebied van generatieve AI. De leegloop van ict-expertise in de Tweede Kamer is voor haar ‘ergens wel een probleem.’ Toch denkt ze dat de gevolgen in de praktijk zullen meevallen.

‘Hoewel de eigen persoonlijke kennis van het onderwerp heel belangrijk is, en de blik van Kamerleden anders is dan bijvoorbeeld techneuten en juristen, zullen de ambtenaren die het ondersteunende werk doen voor politici wél aanblijven. Ook de griffier blijft aan. Dat zorgt in ieder geval voor een continutiet als het gaat om de onderwerpen die aan bod zullen komen.’ Ze ziet diverse collega’s vertrekken, maar tegelijkertijd is er een goede kans dat partijgenoot Lisa van Ginneken – ict-politicus van het Jaar 2021 – samen met Queeny Rajkowski (VVD) en Barbara Kathmann (PvdA) kunnen aan blijven. ‘Dat zijn wel drie van de meest actieve leden.’

Hawre Rahimi (VVD) hoopt ondanks een lage plek op de kieslijst te kunnen terugkeren in de Tweede Kamer. Hij stelt vast dat er een verschil is tussen de groep Kamerleden die van huis uit IT’er zijn, waaronder hij ook zichzelf schaart, en de groep Kamerleden die veel ervaring hebben met het als politicus behandelen van IT-dossiers. ‘Met name dat eerste, dáár ontbreekt het aan in de Tweede Kamer en ik maak me daar wel grote zorgen over. Het is zelfs de reden dat ik me toch opnieuw kandidaat stel. Er wordt door de staatssecretaris soms gesteld dat zaken technisch gezien niet mogelijk zijn, zoals één uniforme domeinnaam voor de overheid. Ik ben dan degene die interrumpeert, omdat ik vanuit mijn praktijkkennis weet dat zoiets wél gewoon kan.’

Spierballen

Rahimi hoopt dat er in de nieuwe Tweede Kamer veel mensen komen met praktische IT-kennis. ‘IT is namelijk al lang niet meer ondersteunend, het is cruciaal. Dat staat ook in het manifest ‘Herprogammeer de Overheid’ van Alexander Klöpping en Ali Niknam, waar ik het roerend mee eens ben.’ Hij ziet een behoorlijke leegloop in de commissie ontstaan: een ontwikkeling die volgens hem weinig goeds betekent. In het afgelopen jaar maakte hij zich onder meer druk over de plannen van een digitaal rijbewijs, waar een flink IT-project aan ten grondslag ligt dat kan ontsporen. Ook bracht hij de problemen met de vele domeinnamen van de overheid onder de aandacht. ‘Ik ben een jaar bezig geweest om de website parlement. com in de lucht te houden, wat uiteindelijk gelukt is. Ik hoop terug te keren, zodat ik iedereen scherp kan blijven houden over IT-onderwerpen.’

Dekker-Abdulaziz haar wens is dat er na de verkiezingen een bewindspersoon in de vorm van een minister komt die over digitale zaken gaat. De huidige combinatie van die functie met Koninkrijksrelaties levert volgens haar agenda-technisch namelijk veel problemen op. Haar collega-parlementariër Rahimi hoopt dat er eigen begroting komt voor digitale zaken.

‘Zodat het voor Kamerleden makkelijker wordt om uitgaven te controleren, want de kosten reizen soms de pan uit’, zegt hij. Verder hoopt de VVD’er dat niet alleen zijn eigen partij, maar ook andere partijen IT-kennis in hun kandidatenlijst hoog in het vaandel hebben. ‘Want je moet het uiteindelijk als Kamerleden ook samendoen. In je eentje bereik je niet zoveel. Ik hoop, ongeacht mijn eigen positie, op een sterke commissie die spierballen toont als het nodig is.’