Zonder reflectie geen leiderschap

Als samenleving doen we een zwaar beroep op het leiderschap binnen de publieke- en non-profit sector. We verwachten dat zij publieke taken als zorg & welzijn, onderwijs en wonen op een duurzame wijze uitvoeren en tegelijkertijd publieke waarde creëren. En dit binnen een context van toenemende wet- en regelgeving en verantwoordingssystemen. Dit vraagt van leiders dat zij kunnen omgaan met complexiteit, en dat zij naast sectorspecifieke ook over niet-sectorspecifieke kennis beschikken, flexibel inspelen op de dynamiek van de omgeving en ook in niet-hiërarchische verbanden, zoals netwerken en ketens, succesvol kunnen functioneren.

Om leiders in hun ontwikkeling te ondersteunen biedt de Vrije Universiteit Amsterdam de opleiding Publiek Leiderschap aan, waarbij intensief wordt samengewerkt met de Universiteit Twente. Een belangrijke component van deze leergang vormt de intervisie die als rode lijn door het programma loopt. Hiermee wordt al direct op de eerste dag een start gemaakt. Wie ben jij als leider (nu), waar schuurt het (patronen en schaduwkanten), welke rollen neem je al wel in, en welke nog minder en wat zijn je doelen voor het traject? Vervolgens is er per module veel ruimte voor persoonlijke reflectie en het toepassen van de leerstof op eigen casuïstiek.

Waarom is intervisie zo belangrijk?

“We vinden intervisie om een aantal redenen belangrijk. Het is een manier om te leren over jezelf, van elkaar, om de stof ‘in’ te trainen. Misschien wel de belangrijkste reden: leren is transformeren. Dat je niet alleen iets nieuws leert, maar ook echt een verandering doormaakt. In intervisie staan we daarom stil bij hoe de leerstof raakt aan jou als persoon en aan jouw werkomgeving. Zodat je er in de praktijk ook echt mee aan de slag gaat en niet vervalt in oude patronen.”, ligt leermanager Lonneke Korenromp toe. Zij heeft een achtergrond als psycholoog, consultant en manager en is gecertificeerd coach (ICF-PCC) met 25 jaar ervaring in persoonlijke en professionele ontwikkeling.

Reflectie op de eigen situatie

Tijdens de opleiding wordt gewerkt in kleine groepen, waardoor de intervisie heel persoonlijk is, en er veel wordt uitgewisseld. Juist de perspectieven vanuit verschillende rollen en organisaties zijn waardevol om te reflecteren op de eigen situatie. Daarnaast brengt de intervisie continuïteit en een vertrouwde ‘learning community’. Doordat je elkaar kent, ontstaat er diepgang en uitdaging. Je bouwt een netwerk op dat zijn waarde houdt tot ver na het afronden van de opleiding.

Welke rol speelt reflectie in het versterken van publiek leiderschap, zoals jij dat ziet?

Lonneke geeft aan: “Zonder reflectie geen leiderschap. Als leider – van organisaties, van mensen, in de maatschappij neem je altijd jezelf mee. Je morele kompas, je persoon, je kracht en kwetsbaarheid. Zelfzorg en zelfmanagement zijn essentiële eigenschappen van goed leiderschap. Dat geldt des te meer in publieke functies, waar je bouwt aan vertrouwen en het creëren van een lerende overheid. Een overheid in een complexe en veranderende samenleving. Wie ben jij in dit geheel? Hoe krijg je mensen mee met jouw ideeën en aanpak? Hoe leer je van je fouten? Welke impact maak jij op anderen? Hoe leg je verbinding en toon je jouw empathisch vermogen? Om te functioneren en te groeien in een publieke leiderschapsrol is het essentieel om te reflecteren – niet eenmalig of alleen tijdens de opleidingsmomenten, maar duurzaam en doorlopend.”

Publieke leiders opereren vaak onder druk en in complexe omgevingen. Hoe helpt intervisie hen daarin verder?

“Ten eerste helpt intervisie je zelfkennis verder te ontwikkelen. Het is cruciaal dat deelnemers leren ontdekken wat hun eigen verhouding is ten opzichte van complexiteit. Heb je structuur nodig en ga je die aanbrengen of word je juist creatief? Ten tweede versterkt intervisie bij het opbouwen van je bestuurlijke veerkracht. Er is maatschappelijke onrust en polarisatie, het vertrouwen in de overheid is op een dieptepunt. Budgetten dalen en verwachtingen stijgen. Omgangsnormen veranderen. Hoe blijf je overeind in de wind?”, zo licht Lonneke het nut van intervisie in juist de huidige tijd toe.

Ten slotte, wat hoop jij dat deelnemers vooral meenemen uit de intervisiemomenten?

“Een breder handelingsrepertoire en een vollediger begrip van wie ze écht zijn, als leider en als mens. En de moed om zichzelf, hun hele, complete wezen, te omarmen. Ook de aspecten die voorheen maakten dat ze zich ‘anders’ of ‘vreemd’ voelden. We hebben als mens de neiging om die aspecten weg te stoppen, terwijl juist daar zoveel moois zit. De essentie die ons maakt tot de unieke, eigen leider die alleen wij kunnen zijn.”