Als angst regeert #2

Is het nou juist een goed of een heel slecht teken dat het onderwerp ‘angst’ voor de tweede keer langskomt? Het – wat laffe – antwoord hierop is dat het een beetje van allebei is. Een vermeende angstcultuur bij ons aller knuffeltalkshow De Wereld Draait Door, maar ook het al langere tijd oppoppende beeld van een psychologisch onveilige Tweede Kamer-organisatie, zijn natuurlijk allerminst fraaie voorbeelden.

De kou slaat je om het hart als je leest hoe jonge redacteuren klem zaten (op sommige plekken misschien nog zitten!) tussen hun onzekere seizoencontracten en een wereld vol ambitie, maar blijkbaar ook vol agressie. En ook al moet er nog van alles worden onderzocht in en rond het Presidium, het moddergevecht in de media – waarin ambtenaren met naam en toenaam zijn genoemd – geeft al ruim voldoende onveiligheid aan. Het goede nieuws is dat deze ‘shocks to the system’ het gesprek over (on)veilige werkomgevingen flink hebben opengebroken. En daar waar gepraat wordt, komt men meestal tot nieuwe inzichten.

Er is namelijk nog altijd een beeld dat bepaalde werkomgevingen nu eenmaal om een topsportmentaliteit vragen. Waarmee eigenlijk wordt bedoeld dat gevoelige ‘sneeuwvlokjes’ daar maar beter uit weg kunnen blijven. Wie op topniveau wil meedraaien moet kunnen incasseren. En de toppers die je daarin de weg kunnen wijzen, zijn de types die flink hakken en daarbij veel spaanders maken. No gain without pain wordt er geroepen en zo overtuigt iedereen zichzelf en elkaar ervan dat dit toch écht de weg naar succes moet zijn. Want pijn doet het als je keihard hebt gewerkt om iets voor elkaar te krijgen om vervolgens te worden neergesabeld over een kleinigheidje dat nog aan je werk ontbreekt. De zogenaamde ‘gain’ van deze werkwijze is dat die in ieder geval wijder verspreidt; ook ingewikkeld gedrag doet helaas goed volgen. Wie op deze wijze wordt behandeld gaat het meestal zelf ook zo doen. Het beeld dat deze aanpak topprestaties oplevert houden we graag met elkaar in stand. Dat bij DWDD veel redacteuren angstig kozen voor almaar dezelfde gasten, lijkt mij een veelzeggend voorbeeld van het tegendeel.

Iemand die dit tegendeel de afgelopen jaren op indrukwekkende wijze heeft onderzocht en beschreven is Amy Edmondson. Als jonge onderzoekster was zij betrokken bij een onderzoek naar medische missers. En daar stuitte zij op een opvallend fenomeen: medische teams die te boek stonden als ‘slecht functionerend’ (omdat zij meer missers rapporteerden) bleken in werkelijkheid de beter functionerende teams… In deze teams ging men namelijk openlijk met de gemaakte fouten om, juist om ervan te leren. Edmondson is dit ‘psychologische veiligheid’ gaan noemen: de overtuiging dat je niet zult worden gestraft of vernederd voor het uiten van ideeën, vragen, zorgen of fouten. Deze teams kwamen dus gewoon naar buiten met hun missers en voorkwamen – door hun lerende houding – tegelijk ook potentiële toekomstige missers. Hierna is Edmondson nog veel meer onderzoek gaan doen naar dit fenomeen. En keer op keer was de conclusie: een veilige omgeving draagt bij aan innovatie en vindingrijkheid. We worden opener, veerkrachtiger, gemotiveerder en volhardender wanneer we ons veilig voelen. Humor neemt toe evenals oplossingsgericht en divergerend denken.

Tja, daar ga je dan met je topsportmentaliteit! Of beter gezegd: laat dit de nieuwe topsportmentaliteit zijn. En zo te horen heus niet alleen voor de sneeuwvlokjes onder ons. Vallen, opstaan, openstaan, onderzoeken, leren, volharden en presteren. Mooi rijtje ook om mee te nemen in de komende onderzoeken naar de NPO- en Presidiumpraktijken. Opdat we ervan mogen leren!