Luisteren naar de onderstroom

In het nieuws, op de werkvloer en in een panelgesprek van de Universiteit van Leiden waar ik onlangs aan heb deelgenomen, op vele plekken wordt tegenspraak genoemd en besproken. Maar waar gaat het eigenlijk over? Hoe kijken we vanuit het ambtelijk vakmanschap tegen tegenspraak aan? En hoe kan je tegenspraak binnen je team of met collega’s bespreekbaar maken? Het roept veel vragen op en tegelijkertijd is het antwoord misschien ook simpeler dan het lijkt.

Tegenspraak kan ontstaan wanneer men het gevoel heeft dat er niet voldoende wordt geluisterd of wanneer men geen ruimte voelt om nieuwe perspectieven in te brengen. Persoonlijk vind ik dat tegenspraak vaak een negatievere lading lijkt te hebben dan adviseren. Maar is tegenspraak werkelijk anders dan adviseren? Gaat het niet gewoon om vanuit je ambtelijke professionaliteit het goede te doen voor de burgers en de samenleving?

Maar goed, weer even terug naar het begin. Als je het mij vraagt, is het ontzettend belangrijk om bij tegenspraak/advies het gesprek aan te gaan en goed naar elkaar te luisteren. Doe dit dan vanuit nieuwsgierigheid en menselijk perspectief. Wees nieuwsgierig naar het geluid van de ander. Probeer je oprecht en authentiek in de belevingswereld van de ander te verplaatsen. Ook als dit betekent dat je een ongemakkelijk gesprek met elkaar moet voeren.

Ik geef hierbij drie tips om binnen je team of met collega's mee aan de slag te gaan. Ten eerste: geef collega's tools om constructief de dialoog aan te gaan, bijvoorbeeld door de socratische methode toe te passen, zoals Munish Ramlal in zijn column van 26 oktober j.l. toelichtte. Ten tweede: creëer een platform, zodat je met elkaar kunt ‘oefenen’ en leert om op de juiste toon met elkaar in gesprek te gaan. Dit geeft ook een gemeenschappelijke taal in andere contexten.

En tenslotte: luister naar signalen als uitingen van de onderstroom. Wat individuele collega's zien en zeggen, wordt (vaak) ook gezien door andere collega's, maar niet iedereen is in de positie om dat uit te drukken. Bespreek het met het team. Richt je daarbij op hoe het team hier zelf mee om kan gaan en wat er van de organisatie nodig is. Zo kun je, na een wellicht ongemakkelijk gesprek, nóg beter het goede doen voor de samenleving.