Oude ambtenaren eruit, nieuwe erin

Eén van de gemaakte coalitieafspraken in 2010 was dat Weert de totale salariskosten – inclusief externe krachten – met 20 procent zou verminderen. Op de loonsom van de Limburgse gemeente moest 5 miljoen euro worden bespaard.

De deadline die de politiek zich had gesteld was 1 januari 2014. Nu al durft gemeentesecretaris Marc Knaapen te zeggen dat het ambitieuze streven wordt gehaald. Een bezuiniging van 4 miljoen euro is inmiddels ‘in the pocket’. Het resterende bedrag denkt de gemeentesecretaris te kunnen vinden door onder andere nog efficiënter (samen) te werken, voordeel te halen uit een intensivering van e-dienstverlening en door eventueel taken te gaan uitbesteden.

De gemeente begon eind 2010 aan de door de politiek gestelde opdracht met een afslanking van de top, waarna het mes ging in de lagen daaronder. Onderdeel van de operatie was dat de helft van het zittende personeel – in totaal bijna 400 fte – moest solliciteren naar een nieuwe plek in de heringerichte organisatie, simpelweg omdat hun oude functie kwam te vervallen, dan wel inhoudelijk gewijzigd was. Voor zo’n 190 medewerkers gold die verplichting niet, omdat hun werk hetzelfde bleef. ‘Zij hoefden niet te solliciteren, maar ruim één kwart van hen deed het toch omdat ze belangstelling hadden voor een andere post, vaak in een andere sector’, aldus Knaapen. Het verwijst volgens hem het vooroordeel naar de prullenmand dat ambtenaren altijd maar blijven zitten waar ze zitten – zeker in een crisistijd.

Dat een groot deel van ‘zijn’ ambtenaren een andere keus maakte, geeft volgens hem aan hoeveel energie de reorganisatie losmaakt. ‘Ja, ik vind het geweldig. Ze hoefden niet, maar deden het vrijwillig. En daarmee namen ze welbewust toch een risico, want op voorhand was niet zeker dat ze de functie van hun voorkeur zouden krijgen en bij plaatsing is niet zeker dat de match ook daadwerkelijk slaagt’, aldus Knaapen. En nieuw werk vinden is vandaag de dag zo eenvoudig nog niet. ‘Zeker in deze regio niet, want we zitten hier in een smal stukje Nederland. Hier liggen de banen al helemaal niet voor het oprapen.’

Uittreden
Het reorganisatieplan leidde tot nu toe tot een vermindering van 42 fte. Met de vakbonden werd afgesproken niet volgens het klassieke last in, first out-principe te werken, maar te selecteren op basis van kwaliteit. Anders gezegd, ieders stoel kwam ter discussie te staan. Daarnaast werd gepoogd om zoveel mogelijk formatie nog vóór de plaatsingsperiode vrij te krijgen om daarmee het risico op gedwongen ontslag op voorhand zo klein mogelijk te maken.

‘We hebben oudere medewerkers de mogelijkheid geboden vervroegd uit te treden; een regeling die gold voor personeel vanaf 60 jaar en ouder. Van die regeling hebben 22 mensen tot nu toe gebruik gemaakt. Een andere regeling is dat we mensen die bijvoorbeeld als zzp’er voor zichzelf willen beginnen, financieel tegemoet komen. Daarvan hebben tot nu toe 11 mensen, zowel jong als oud, gebruik gemaakt. In een enkel geval heeft iemand een baan buiten de organisatie geaccepteerd waar het loon lager ligt. Die krijgt twee jaar lang loonsuppletie van ons’, somt Knaapen op.

De truc is dat Weert het geld dat door hun vrijwillige vertrek vrijvalt, zeg maar de tussenliggende loonsom tot 1 januari 2014, gebruikt als dekkingsmiddel voor het flankerend beleid. ‘Ja, dat kost geld. Maar als we niets hadden gedaan, hadden we uiteindelijk 95 mensen moeten ontslaan’, zegt de gemeentesecretaris.

De kans dat er door de nu gekozen aanpak gedwongen ontslagen moeten vallen is volgens hem zeer beperkt. Voor 14 medewerkers wordt wel nog werk gezocht buiten de organisatie. Zij zitten in een zogeheten re-integratietraject: begeleiding van werk naar werk. Vorige week waren dat er nog 16. Knaapen is ervan overtuigd ze uiteindelijk allemaal naar ander werk te kunnen begeleiden. ‘We hebben nog bijna twee jaar.’

Vacatures
Het opmerkelijke is dat er na afronding van de plaatsingsprocedure zelfs vacatures zijn. Inmiddels is de gemeente met de werving van liefst tien nieuwe medewerkers begonnen. En er volgen er nog meer. Of dat niet tot boosheid heeft geleid onder de mensen die de organisatie moeten verlaten? ‘Nee, er is nauwelijks reuring geweest’, beweert Knaapen. ‘Dat komt omdat we heel goed hebben gecommuniceerd. En je moet reëel zijn. Het is natuurlijk niet gezegd dat als je functie wordt opgeheven, je geschikt bent – of bent te maken – voor een nieuwe functie. Ik bedoel, een medewerker buitendienst zet je niet zomaar op een ICT-plek.’

De gemeente is net als vrijwel elke overheidsorganisatie redelijk vergrijsd. Knaapen steekt niet onder stoelen of banken dat er met extra aandacht naar jonge mensen wordt gekeken. ‘Iedereen weet dat de vergrijzing problemen gaat geven om jonge mensen aan te trekken. We hopen daar ons voordeel mee te kunnen doen. Ik bespeur veel animo van jonge ambtenaren uit buurgemeenten. Zoveel gemeenten zijn hier niet, waar ze een stap in hun loopbaan kunnen maken en natuurlijk ook meer kunnen verdienen. In een letterlijk begrensde regio zit je toch sneller aan je plafond. Dat vraagt van gemeenten meer samenwerking op de arbeidsmarkt.’