Ambtelijke bijstand raad slecht geregeld

Proefschrift burgemeester Hessels (Echt-Susteren)

Tot die harde conclusies komt burgemeester Jos Hessels van de gemeente Echt-Susteren in zijn proefschrift 'Raad zonder Raadgevers?' waarop hij deze maand hoopt te promoveren in Nijmegen. Na de invoering van het dualisme in 2002, kwam de zeggenschap over de gemeenteambtenaren te liggen bij B&W. De Gemeentewet gaf de gemeenteraad wel een verordenende bevoegdheid voor het regelen van ambtelijke bijstand, maar dat blijkt volgens Hessels bar weinig voor te stellen. ‘Veelal worden discussies hierover in goed overleg opgelost, maar in conflictsituaties heeft het college het laatste woord’, zegt hij.

Nieuw bij de invoering van het dualisme was het recht op fractieondersteuning. Doel ervan was de informatieachterstand van met name oppositiefracties te verkleinen. Wat blijkt? Veel gemeenten hebben die verplichte ondersteuning in de loop der jaren – vaak uit bezuinigingsoogpunt – geschrapt. ‘Gemeenteraden komen er dus bekaaid vanaf wat betreft hun inhoudelijke ondersteuning’, stelt Hessels.

Hij komt tot die conclusie na een enquête onder alle gemeenten. Daaruit blijkt dat velen ervan het niet zo nauw nemen met een aantal verplichtingen uit de Gemeentewet. Zo blijkt met name de voorgeschreven fractieondersteuning geen vanzelfsprekendheid: in ruim een vijfde van de gemeenten is er geen sprake van die ondersteuning. Bovendien hanteren nagenoeg alle andere gemeenten met minder dan 100.000 inwoners een totaalbudget van minder dan 50.000 euro voor de gehele raad. Daardoor kan volgens Hessels van een daadwerkelijke bijdrage aan de inhoudelijke ondersteuning van de raadsfracties nauwelijks sprake zijn. ‘Dat is een hoogst ongebruikelijke en zeker ongewenste situatie. Het kan en mag niet zo zijn dat lokale overheden eigen afwegingen maken over het al dan niet toepassen van nationale wetgeving. De landelijke politiek zal dus een keuze moeten maken: gemeenten dwingen de wet toe te passen of de wet aanpassen’, aldus Hessels.

Dubbele loyaliteit
Er is sprake van grote regionale verschillen. Alle Drentse gemeenten hebben een functionerende regeling voor fractieondersteuning, terwijl in Utrecht en Friesland bijna de helft van de gemeenten die bij wet verplichte fractieondersteuning heeft afgeschaft. Verder signaleert hij een verwarring van rechten, plichten en verantwoordelijkheden van en door alle actoren binnen de gemeente. Dat leidt volgens Hessels regelmatig tot onduidelijkheid en daarmee een minder goede inhoudelijke ondersteuning van de raad dan door de wetgever is bedoeld en ook tot een moeilijke positie voor de ambtenaar, die benaderd wordt om de gevraagde bijstand te verlenen.

Toch gaat spreken van een ‘raad zonder raadgevers’ Hessels te ver. ‘De praktijk bewijst dat ondanks de gebrekkige juridische onderbouwing de gemeenteraad in de regel wel degelijk kan bouwen en vertrouwen op gedegen ondersteuning vanuit de griffie en – op verzoek – van de reguliere gemeenteambtenaren’, concludeert hij. Om vervolgens wel met de aanbeveling te komen ‘die laatste stap’ te zetten, waardoor de rechten zodanig zijn vastgelegd, dat enerzijds de raad sterker staat in het afdwingen van de ondersteuning waar hij recht op heeft en anderzijds voor de gemeenteambtenaar duidelijk is wat er van hem mag worden verwacht bij het verlenen van ambtelijke bijstand en aan wie hij daarover verantwoording verschuldigd is.

Belangrijke aanbeveling is het college te verplichten in overleg met de raad regels te stellen over de ambtelijke bijstand aan de raad. Door het ‘detacheren’ van de ambtenaar, die ambtelijke bijstand verleent, bij de griffie hoeft hij hierover slechts verantwoording af te leggen aan de raad. Daarmee is het probleem van de dubbele loyaliteit opgelost.