Rekenkamer: EU-steun slimme steden is te versnipperd

De Europese steun om steden te helpen slimmer te worden en gemeentelijke diensten te verbeteren met behulp van technische innovaties is in de meeste gevallen veelbelovend. Toch waarschuwt de Europese Rekenkamer dat de ervaringen te gefragmenteerd zijn en daardoor moeilijk overdraagbaar naar andere steden.

Aanzienlijke vooruitgang

Europese steden hebben aanzienlijke vooruitgang geboekt dankzij het Lighthouse-programma van de EU, een onderzoeks- en innovatie-initiatief met een budget van 400 miljoen euro. Dat stelt de Europese Rekenkamer (ERK) in het afgelopen maandag verschenen verslag over Slimme Steden. 

Het Lighthouse-programma, dat liep in de periode 2014-2020 als onderdeel van het EU-kaderprogramma voor onderzoek en innovatie Horizon 2020, ondersteunde 120 steden in 24 lidstaten. Daaronder prominente steden als Barcelona, Dresden, Rotterdam en Wenen.

Het programma had als doel om middelen te besparen, verontreiniging te verminderen en gemeentelijke diensten te optimaliseren door middel van geavanceerde technologieën. Met het vervolgprogramma, de missie voor klimaatneutrale en slimme steden in de periode 2021-2027 onder Horizon Europa, streeft de EU naar de realisatie van honderd klimaatneutrale steden tegen 2030, met als uiteindelijk doel dat alle EU-steden dit voorbeeld vóór 2050 volgen.

Cruciaal obstakel

Het rapport van de ERK onderstreept dat het Lighthouse-programma goed is ontworpen en inspeelt op de behoeften van steden door geavanceerde technologieën te demonstreren. Het resultaat ziet er op het eerste gezicht goed uit: honderden oplossingen voor slimme steden, voornamelijk gericht op energie-efficiëntie en slimme netwerken. Uit een steekproef blijkt dat ongeveer twee derde van de verwachte doelen is behaald.

Toch komt in het verslag een cruciaal obstakel naar voren: het programma financiert niet het kopiëren van deze oplossingen in andere steden. Oftewel: als andere steden de ervaringen willen benutten, is daar geen geld voor en moet doorgaans het wiel opnieuw worden uitgevonden.

Het is positief dat het Lighthouse-programma concrete oplossingen heeft opgeleverd, maar fragmentatie staat een bredere toepassing ervan in de weg

Ildikó Gáll-Pelcz, lid van de Europese Rekenkamer

Ildikó Gáll-Pelcz, lid van de Europese Rekenkamer, benadrukt het belang van het beter benutten van behaalde resultaten: ‘Het is positief dat het Lighthouse-programma concrete oplossingen heeft opgeleverd, maar fragmentatie staat een bredere toepassing ervan in de weg.’

Burgerparticipatie

Ook blijkt uit het verslag dat burgerparticipatie niet goed uit de verf komt. In veel Lighthouse-projecten bleek het moeilijk om burgers te betrekken, en in maar liefst driekwart van de gevallen was er sprake van weerstand of een gebrek aan participatie bij de implementatie van geplande oplossingen. Het rapport concludeert dat de EU de financieringscapaciteit van steden moet inventariseren en zwak gefinancierde steden moet ondersteunen door samenwerking met nationale en regionale financiële bronnen en particuliere investeringen te stimuleren.