Jos Wienen: ‘Een grote hal is waardeloos’

Er komen weer meer vluchtelingen, maar huisvesting is er niet. Dus organiseren we tegen hoge kosten noodopvang. Als we hadden geluisterd naar het advies van onder andere ‘zijn’ VNG-asielcommissie, dan was opvang van zo’n 2.000 extra vluchtelingen geen probleem geweest, zegt burgemeester van Haarlem Jos Wienen.

Met een paar sporthallen ben je er toch?

‘Een grote hal is als opvanglocatie is niet goed. In Leeuwarden worden in een enorme evenementenhal zeshonderd bedden neergezet die snel even worden gehuurd. Even huren betekent dat je veel geld betaalt. Een stapelbed in zo’n hal kost ongeveer 100 euro per persoon per nacht. De hal in Leeuwarden kost, als hij vol zit met 600 vluchtelingen, dus 60.000 euro per nacht. Voor dat geld slapen mensen in stapelbedden, zonder voorzieningen en zonder privacy. Mensen hoesten, gaan naar het toilet, snurken. Het is een waardeloze situatie.’

Maar nú kan het niet anders.
‘We hebben onszelf in een positie gemanoeuvreerd waarin alleen noodopvang geregeld kan worden, want het organiseren van goede duurzame opvang kost tijd. Gemeenten moeten akkoord gaan, je hebt rekening te houden met omwonenden en dan zijn er nog de eigenaren van geschikte plaatsen of gebouwen. Dan moet er vaak nog verbouwd worden. Zo’n proces kost tijd, en dat is een probleem, want die tijd is er niet.’

U wilde als voorzitter van de adviescommissie voor vreemdelingenzaken van de VNG af van dat ondoordachte gehannes.
‘Een aantal jaren geleden hebben we tegen elkaar gezegd: we moeten een grotere reservecapaciteit creëren. Als er minder asielzoekers zijn, dan sluit het COA een centrum niet, maar huisvest het er een paar honderd mensen en de andere plekken laten ze leeg. Als er toch weer meer vluchtelingen naar Nederland komen, dan vullen we die plekken op. Dat kost zeker wat, maar die kosten wegen niet op tegen wat we nu voor de noodopvang gaan uitgeven.’

Kennelijk werd er braaf naar u geluisterd, maar gebeurde er niets.
‘De problemen en de oplossingen waren voor iedereen duidelijk toen we mei 2017 ons VNG-advies ‘Pieken en dalen’ presenteerden. We moeten flexibele en structurele asielopvang organiseren, was de reactie. We zijn een paar jaar verder en die is er niet. We hebben erg weinig geleerd.’

Hoe kan dat?
‘We zijn heel erg gericht op de situatie van nu. Als de nood aan de man is, dan zegt ministerie van Financiën: “Die vluchtelingen zijn er, we moeten plekken vinden, dus het geld komt er.” Als de vluchtelingenstroom afneemt, dan hangt Financiën weer aan de telefoon: “We willen ons geld terug. En laat de nieuwe centra die jullie op het oog hadden maar zitten.” Er is wel een poging ondernomen om reservecapaciteit op te bouwen, maar als De Telegraaf dan kopt dat lege plekken voor asielzoekers ons miljoenen kosten, dan wordt de druk te groot en gaat het COA afbouwen. Je weet dat het onverstandig is, want je geeft met het opbouwen, afbouwen en weer opbouwen en afbouwen meer geld uit, maar toch gebeurt het.’

We zijn dus penny-wise and pound-foolish.
‘Absoluut. Als het over het ontbreken van voldoende opvangreserve gaat, is het rijk kortzichtig. Er wordt vaak gezegd dat het COA zijn werk niet goed doet, maar zij doen wat het ministerie wil. Het kabinet en de Tweede Kamer moeten zichzelf goed in de spiegel kijken. Ze organiseren de vluchtelingenopvang niet goed en kiezen voor een domme aanpak. De hallen waarvoor nu noodgedwongen wordt gekozen, zijn gewoon een slechte vorm van opvang. Ook de omvang van de IND is te klein. Daardoor lopen wachttijden op en blijven mensen te lang in de opvang.’

Hoe staat het trouwens in Haarlem?
‘Op dit moment hebben we geen asielzoekerscentrum. In 2015 zijn honderden asielzoekers in de Koepelgevangenis opgevangen. De gevangenis is verkocht, dus daar kunnen we niet meer terecht. Ik twijfel er niet aan dat in Haarlem grote noodopvang georganiseerd kan worden, maar mijn stelling is nu juist dat grote noodopvang niet goed is. Ook de Koepelgevangenis was op zich geen goede voorziening. Het COA moet een flinke reservecapaciteit hebben. Als we die hadden gehad, dan was er geen evenementenhal in Leeuwarden nodig geweest voor de opvang van asielzoekers. Maar gelukkig wil Leeuwarden wel meewerken, want vluchtelingen op straat is nog veel erger.’