Raad van State bezorgd over gevolgen digitalisering burger
De burger mag niet de dupe worden van verdergaande digitalisering bij de overheid. Die waarschuwing geeft de afdeling advisering van de Raad van State (RvS). Het orgaan wijst in het ongevraagd advies enkele knelpunten aan bij digitale overheidscommunicatie en geeft adviezen voor verbetering.
De burger mag niet de dupe worden van verdergaande digitalisering bij de overheid. Die waarschuwing geeft de afdeling advisering van de Raad van State (RvS). Het orgaan wijst in het zogeheten 'ongevraagd advies' enkele knelpunten aan bij digitale overheidscommunicatie en geeft adviezen voor verbetering.
‘Burger raakt spoor bijster’
Digitale communicatie en gegevensverwerking verlopen nog niet gecoördineerd, zo schrijft de RvS in een persbericht. Overheidsorganen staan nog onvoldoende stil bij de gevolgen daarvan voor de verhouding tussen de overheid en de burger. ‘Voor burgers is digitaal contact met de overheid niet altijd even gemakkelijk. De overheid bestaat feitelijk uit honderden organisaties die digitalisering niet allemaal op dezelfde manier aanpakken. Daardoor kan de burger het spoor bijster raken. Dat geldt des te meer voor mensen die door omstandigheden minder zelfredzaam zijn. Van hen kan niet altijd worden verwacht dat zij alle digitale kanalen van overheidsorganen in de gaten houden en de weg kunnen vinden in de digitale uitvoering van regels.’ De Afdeling advisering raadt aan om dit voortdurend in het oog te houden.
Geen menselijke tussenkomst meer
Ook is aangeraden om scherp te letten op een goede motivering bij besluiten. De RvS constateert dat computers steeds vaker gebruikt worden om besluiten voor hen te nemen. ‘Deze besluiten komen tot stand door het gebruik van geautomatiseerde beslisregels (algoritmes), die volautomatisch besluiten nemen, zonder menselijke tussenkomst. Burgers kunnen dan niet meer nagaan welke regels de overheid toepast en welke gegevens zij voor een besluit gebruikt.’ Er moet duidelijk zijn welke beslisregels de overheid heeft toegepast en wat de bron is van de ingevoerde gegevens. ‘Bij geautomatiseerde besluitvorming blijft maatwerk belangrijk. Een menselijke blik blijft nodig, om te beoordelen of van de regels moet worden afgeweken.’ De Afdeling advisering wijst ook op nieuwe wetten en regels, vanaf het begin dient er aandacht besteedt te worden aan de gedigitaliseerde uitvoering hiervan. ‘Dat moet precies en gestandaardiseerd, juist als voor een gedigitaliseerde uitvoering wordt gekozen. Verder moet de wetgever zich bewust blijven van de mogelijkheid dat ICT zich sneller ontwikkelt dan wetten en regels kunnen bijbenen.’
Ongevraagd advies
De Afdeling advisering van de Raad van State adviseert in de regel over wetsvoorstellen die regering en parlement aan haar voorleggen. Zij kan echter ook advies geven zonder dat een concreet wetsvoorstel voorligt. Dat heet dan een ongevraagd advies. Dit advies over digitalisering is daar een voorbeeld van.
Reacties: 6
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
De RvS vreest: de "burger kan niet meer nagaan welke regels zijn toegepast en het is niet meer vast te stellen of de regels ook werkelijk doen waarvoor ze bedoeld zijn. Ook dreigt de burger slachtoffer te worden van een robotachtige gelijkheid, waarbij geen oog meer bestaat voor de eigenheid van zijn situatie. Daarnaast dreigt hij geconfronteerd te worden met besluiten die berusten op profilering en statistische verbanden. Er is dan niet aangetoond dat de burger verwijtbaar heeft gehandeld; er is alleen een vermoeden op basis van algemene kenmerken. Er ontstaat een statistische werkelijkheid die afwijkt van de concrete feiten.Tenslotte dreigt de burger te worden geconfronteerd met besluiten die genomen zijn op basis van gegevens die van verschillende andere bestuursorganen zijn verkregen."
De RvS adviseert (onder andere):
"dat in een besluit moet worden toegelicht welke beslisregels (algoritmen) zijn gebruikt en welke gegevens zijn overgenomen van andere bestuursorganen;
maatwerk en “menselijke” heroverweging in de bezwaarfase van geautomatiseerd tot stand gekomen besluiten te bevorderen."
Bovenstaande bevindingen en adviezen sluiten aan op het wetenschappelijke theorieën van prof. Jan Dietz, emeritus hoogleraar informatica TU Delft, waarin beslissen een exclusieve menselijke (sociale) kwaliteit betreft.
Het verdient aanbeveling in een steeds verder gedigitaliseerde samenleving, deze theorieën toe te passen in het denken over en ontwerpen van organisatie en informatietechnologie.
Universiteiten en hoger beroepsonderwijs kunnen bijdragen aan dit betere begrip van de menselijke rol en verantwoordelijkheden in een digitale samenleving.
Sommige mensen zijn minder zelfredzaam. Niet door omstandigheden, maar permanent. Moet de overheid niet juist ook met hen rekening houden?
Ik ben een groot voorstander van intensief gebruik van digitale hulpmiddelen en de voordelen/gemakken die ons dat kan geven, maar......
Ik ben ook heel blij dat alle mensen zo verschillend zijn én dat daarom beslissingen niet zwart-wit in nullen en enen vertaald kunnen worden, hoe gedetailleerd een alogritme ook uitgeschreven wordt. In het pre-digitale tijdperk probeerde Mao in China alle mensen gelijk te laten zijn en ook dat liep op een fiasco uit.