Meer democratie nodig tegen regionale belangen-blindheid

Het is de hoogste tijd om van de regio een politieke gemeenschap te maken. Omdat regionaal bestuur via samenwerkingsverbanden zo moeizaam van de grond komt, ontbreekt het nu vaak aan een gedeelde visie op regionale vraagstukken.

Hoogleraar innovatie en regionaal bestuur aan de Universiteit Twente, Marcel Boogers, houdt in een essay in Binnenlands Bestuur een pleidooi voor een drastische democratisering van de regio, die verder gaat dan het vergroten van de rol van de gemeenteraden. Boogers, tevens lid van de Raad voor het openbaar bestuur en senior adviseur bij BMC|advies ziet het liefst dat de regio zich ontwikkelt tot een politieke gemeenschap waarin regionale belangen naar voren kunnen worden gebracht en tegen elkaar kunnen worden afgewogen. Nu is er vaak sprake van wat hij blindheid voor regionale belangen noemt.

Voorbeeld Drechtraad
Er zijn volgens hem al wat eerste bewegingen in die richting zichtbaar. ‘Partijafdelingen van landelijke politieke partijen zoeken elkaar steeds vaker in regionaal verband op, en datzelfde geldt ook voor lokale politieke groeperingen. Er ontstaat hier begrip voor de noden en problemen van verschillende gebieden in de regio, op basis waarvan een gezamenlijk politiek standpunt kan worden bepaald over regionale vraagstukken. Verder worden er in steeds meer regio’s regelmatig bijeenkomsten georganiseerd voor gemeenteraadsleden, waarin zij zich een gemeenschappelijk beeld kunnen vormen van relevante regionale ontwikkelingen. De meest vergaande vorm hiervan is de Drechtraad waarin raadsleden uit alle Drechtsteden maandelijks fractiegewijs discussiëren en besluiten over regionaal beleid. Deze vorm heeft veel regio’s geïnspireerd, maar is desondanks nergens gekopieerd’, aldus Boogers.

Regionale burgertop
Om die democratiseringsbeweging verder te brengen, zijn volgens de hoogleraar nog een paar extra democratische vernieuwingen nodig. ‘Niet in het minst omdat de klassieke representatieve democratie moet worden aangevuld met meer directe vormen van democratie, zoals dat op lokaal niveau al lang gebeurt. Daarbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan het organiseren van burgertoppen. Veel gemeenten hebben hier met een G1000 of op een andere manier ervaring mee opgedaan. In een regionale burgertop bepalen inwoners de agenda van de regio, die een kader kan bieden voor lokale en regionale debatten over regionale beleidsvoorstellen’, aldus Boogers.

Regionale referenda
Een andere mogelijkheid is volgens hem het mogelijk maken van regionale referenda. Regionale samenwerkingsverbanden in Zwitserland hebben daar goede ervaringen mee. ‘Het dwingt regiobestuurders om zich meer rekenschap te geven van de wensen van inwoners in de regio en zich niet alleen te focussen op gemeentelijke belangen. Een laatste optie is het vergroten van de inbreng van sectorale belangengroepen, bijvoorbeeld door het instellen van regionale adviesraden. Dit geeft een tegenwicht aan lokale belangentegenstellingen die normaal de discussie overheersen, zodat regionale belangen duidelijker in beeld komen. Met deze democratische vernieuwingen kan meer recht worden gedaan aan de regionale verwevenheid van inwoners, bedrijven en instellingen. Hiervoor zijn geen onmiddellijke bestuurlijke hervormingen nodig, al kan het er uiteindelijk wel toe leiden. De regio wordt zo een politieke gemeenschap waarin het regionale belang – de volonté régionale – tot ontwikkeling kan komen. Het vergroot de druk op raadsleden en wethouders om over hun lokale schaduw heen te stappen. Regionaal bestuur wordt hiermee niet alleen democratischer, maar ook veel slagvaardiger.’

Lees het volledige essay van Marcel Boogers in Binnenlands Bestuur nr. 17 van deze week (inlog).