De troonrede die koning Willem-Alexander ter gelegenheid van Prinsjesdag 2014 uitsprak, gaf blijk van een brede visie. Een zeer brede visie. Een visie zo breed, dat het bijna leek alsof de koning Nederland van een grote afstand door een verrekijker bekeek.
Nederland door een verrekijker
De troonrede die koning Willem-Alexander ter gelegenheid van Prinsjesdag 2014 uitsprak, gaf blijk van een brede visie. Een zeer brede…
De politieke situatie in de Oekraïne, in Noord-Irak, Syrië en Gaza. De missie in Mali en de piraterij voor de kust van West-Afrika. De economische sancties van Europa en Rusland. En vooral de gevolgen die al deze internationale ontwikkelingen zouden kunnen hebben op Nederland.
Iets meer ingezoomd kwam na het internationaal ook het Europees perspectief aan bod. De versterking van de Europese interne markt, de begrotingsdiscipline en de structuurversterkende maatregelen binnen de lidstaten.
De koning zoomde nog iets verder in, om Nederland vanuit een macro-economisch perspectief te beschouwen. Hij noemde lichtpuntjes, zoals de iets minder hard stijgende zorgkosten en het afnemende overheidstekort. En het economisch herstel dat, zoals de koning benadrukte, nog zeer broos is.
Na het internationaal, het Europees en het nationaal perspectief haperde de verrekijker echter. De zoomfunctie naar regionaal en lokaal – het bestuurlijk niveau dat het komend jaar toch het verschil zal moeten maken en waarvan je zou verwachten dat alle aandacht daarop is gevestigd – komt er karig vanaf.
Een voor Nederlandse begrippen ongekend majeure operatie als de decentralisaties van taken in de thuiszorg, jeugdzorg en arbeidsparticipatie naar gemeenten wordt in een enkele alinea afgedaan en de koning spreekt zijn vertrouwen uit dat het allemaal wel goed zal komen, want er wordt immers met veel energie en daadkracht aan gewerkt. Dank voor de waardering, zullen veel gemeenten denken, maar de summiere aandacht doet nauwelijks recht aan het feit dat het hier om een enorme omslag gaat die bestuurlijk Nederland op haar grondvesten doet schudden.
Aan de andere kant, de decentralisaties krijgen in ieder geval nog enige aandacht in de troonrede. Waar de koning in zijn vorige troonrede nog zijn zorgen uitsprak over het toenemend aantal mensen dat in een armoedesituatie verkeert, dat de hypotheek niet meer kan betalen en geen baan meer heeft, lijkt de aandacht voor de burger in moeilijkheden in deze troonrede vrijwel geheel afwezig. De problematiek van uitgeprocedeerde asielzoekers, de toenemende bijstandskosten, de massaontslagen in de thuiszorg, ze lijken buiten het blikveld van de koninklijke verrekijker te vallen.
Als reden voor de decentralisatie van rijkstaken naar gemeenten wordt voortdurend gewezen op het feit dat gemeenten dichter bij de burger staan en beter in staat zijn om maatwerk te leveren. De individuele burger zal daardoor steeds meer buiten het blikveld van de rijksoverheid vallen. Dat is prima, want de gemeenten willen niets liever dan dat het Rijk de taken ook echt overdraagt aan de gemeenten, zonder er allerlei controlemechanismen op los te laten. Dat betekent echter niet dat het Rijk de aandacht voor het decentralisatieproces kan laten verslappen voordat de transities daadwerkelijk bij de gemeenten zijn geland. Laten we hopen dat de troonrede van 2014 geen voorbode is van de verminderde aandacht van het Rijk voor wat zich op lokaal niveau nog goeddeels moet voltrekken.
Want ook het proces van decentralisaties is nog zeer broos.
Eric de Kluis
