Nepnieuws kan democratie bedreigen
De politiek moet bij de grote digitale platforms openheid afdwingen over hoe nieuws en berichtgeving wordt beïnvloed. Dat stelt de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) in zijn donderdagmiddag verschenen advies ‘Zoeken naar waarheid’.
Desinformatie, desintegratie en despotimse kunnen de democratie bedreigen. Een democratie die deze ‘digitale beproevingen’ weet te doorstaan, wordt sterker. De politiek moet bij de grote digitale platforms openheid afdwingen over hoe nieuws en berichtgeving wordt beïnvloed.
Propaganda
Dat stelt de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) in zijn donderdagmiddag verschenen advies ‘Zoeken naar waarheid’. Nepnieuws, complottheorieën en propaganda zijn voorbeelden van desinformatie. Door digitalisering kan desinformatie sneller worden gemaakt en (gericht) verspreid.
Digitale schandpalen
Bij desintegratie is volgens het ROB het risico dat door digitalisering parallelle werelden ontstaan, die niet meer met elkaar kunnen worden verbonden. Als voorbeelden daarvan noemt de ROB digitale schandpalen, filter bubbels en echokamers. Bij filter bubbels wordt een groep mensen, bewust of onbewust blootgesteld aan dezelfde filter. ‘Filterbubbels kunnen de kans op sociale cascades vergroten, wanneer mensen louter gelijkgestemden volgen’, aldus de ROB in zijn advies. Een digital echokamer is een online plek waar vooral of zelfs alleen maar gelijkgestemden van gedachten wisselen.
Despotisme
De derde digitale beproeving is despotisme. ‘Een gevaar is dat burgers door digitalisering makkelijker beïnvloed kunnen worden zonder dat zij dit door hebben, zoals bij (heimelijke) microtargeting door bedrijven of (buitenlandse) politici’, aldus de ROB.
Sterker
Hoewel de drie beproevingen als bedreiging voor de democratie worden gezien, kan een democratie die deze beproevingen weet te doorstaan sterker worden. ‘Denk aan burgers die kritisch blijven, er ondanks verschillen samen uitkomen en indien nodig de macht weerspreken’, aldus de ROB. De processen van waarheidsvinding - een proces om waarheid te achterhalen - in de democratie moeten dan wel worden gewaarborgd.
Kritisch burgerschap
De ROB roept regering en Tweede en Eerste Kamer op tegenmachten te organiseren. Dat kan onder meer door het afdwingen van transparantie over de manier van beïnvloeding op digitale platforms. Burgers moeten daarnaast tegen desinformatie weerbaar worden gemaakt door kritisch burgerschap te stimuleren.
Hiervoor moet je in een democratie ook waken. Het moet niet zo worden dat 'Moedertje Staat' wel even bepaalt wel wat de waarheid is.
Het is de taak van iedere burger om kritisch en onderzoekend te worden, te zijn en te blijven.