College hoort ‘de wijsheid van Amsterdam’

Bubbels werden doorgeprikt bij het aanboren van ‘de wijsheid van Amsterdam’, waarbij 248 ingelote Amsterdammers, wiens stemmen normaal niet worden gehoord, (online) ambtswoninggesprekken voerden met collegeleden over het leven in de stad en daarbij adviezen gaven om de uitdagingen van die stad aan te gaan. Er is een boekje verschenen met de uitkomsten.

Best diepgaande gesprekken
‘We hebben stemmen die soms wat zachter zijn dan anderen versterkt en dat heeft wat mij betreft tot hele mooie en ook best diepgaande gesprekken geleid die ik anders niet zomaar gevoerd zou hebben’, kijkt initiatiefnemer en GroenLinks-wethouder Rutger Groot Wassink in een filmpje terug op de gesprekken die sinds juli 2019 in eerste instantie in de ambtswoning plaatsvonden en na de corona-uitbraak op veilige afstand in het stadhuis. De gesprekken liepen uiteen van zorgen over criminaliteit in de wijk Nieuw-West, sociale woningbouw en groen in de wijken tot oproepen voor minder betutteling, terugkeer van jongerencentra en een stem voor jongeren. Projectleider Amir Nazar viel op dat studenten het goed vonden om met oudere mensen te praten en daardoor beter snapten dat zij anders aankijken tegen bepaalde onderwerpen.

Democratiseringsagenda
Het project is onderdeel van de Democratiseringsagenda van het stadsbestuur en is een experiment met loting als vernieuwend instrument voor inspraak en zeggenschap van bewoners. Elk collegelid ging in gesprek met 35 Amsterdammers. De achtergronden van de deelnemers was gevarieerd: van jong tot oud, van timmerman tot belegger en van ras-Amsterdammer tot nieuwkomer en komende uit alle hoeken van de stad. Ze beantwoorden vragen over de leefbaarheid van de stad en over de mate van invloed en zeggenschap in de stad. Door de ‘inclusieve dialoogmethode’ Deep Democracy werden alle deelnemers gehoord en kregen zij ruimte om hun eigen perspectief te delen, zodat ook de zwijgende meerderheid aan het woord komt, meldt het boekje ‘De Wijsheid van Amsterdam’.

Burgerforum
Dat was nodig, want te weinig inwoners geven hun mening of uiten invloed uiten via de reguliere weg, zoals inspraakavonden. Uit de burgermonitor van bureau Onderzoek Informatie en Statistiek uit 2019 bleek dat de deelname van inwoners aan inspraakavonden 6 procent is en 1 procent van de inwoners een gemeenteraadsvergadering bezoekt. De helft van de inwoners zei in 2019 geen invloed te hebben op de besluitvorming en twee derde vindt dat er onvoldoende manieren zijn om een mening te geven over de gang van zaken in de gemeente. Door loting in te zetten wil het stadsbestuur meer geluiden naar boven laten komen. Met de ambtswoninggesprekken verkent het college de inrichting van een burgerforum. Het uitgangspunt van dit project is om in eerste instantie alle perspectieven te horen, zonder gezamenlijke besluitvorming.

Lotingsvarianten
Van de 1741 aangeschreven mensen gaf 18 procent aan te willen komen. Dat schijnt een relatief hoog opkomstpercentage te zijn ten opzichte van andere steden wereldwijd (2 tot 10 procent). Er zijn dan ook drie lotingsvarianten getest: volledig willekeurig loten (willekeurige steekproef), loten op basis van de populatie (gestratificeerde steekproef) en loten op basis van de populatie met extra weging (gewogen steekproef). Hoofdconclusie is dat loting een effectieve methode is om inwoners deel te laten nemen aan het democratische proces die nog niet eerder betrokken waren geweest, aldus de gemeente. Ook de deelname van specifieke groepen, zoals jongeren, is door loting vergroot. ‘Met de reeks ambtswoninggesprekken is ervaring opgedaan met onderdelen die voor een burgerforum van belang zijn zoals lotingscriteria, procesbegeleiding en transparantie over mandaat en zeggenschap.’

'Stad moet bewoonbaar blijven'
Maar wat zijn nou die adviezen? Die liepen natuurlijk behoorlijk uiteen, al waren er ook wel enkele rode draden en ‘gedragen inzichten’ waar te nemen, schrijft de gemeente. Huisvesting is een van de onderwerpen die het meest werd genoemd. Een advies is om een onderzoek te doen, zodat de stad bewoonbaar blijft voor ouderen, docenten, kunstenaars en zorgverleners. Ook zou de gemeente het afvalbeleid onder de loep moeten nemen en flink moeten verbeteren, ook dat buren elkaar op hun gedrag moeten (kunnen) aanspreken. Verder waren er zorgen over de toenemende drukte in de stad. Vaak werd genoemd dat de jachtigheid is toegenomen en dat dat regelmatig een reden is om zich minder thuis te voelen en de stad te verlaten. Men vroeg zich af tot hoever het toerisme zou doorgroeien. Ook kwam vaak een sterk contrast naar boven in de beleving van veiligheid in de stad. Tegenover ervaringen van onveiligheid, waren er ook Amsterdammers die zich juist veilig voelen.

'Laat zien wat je doet na inspraak'
Over ‘zeggenschap’ en ‘gehoord worden’ kwam uit de gesprekken naar boven dat de gemeente duidelijk moet maken waar je als burger terecht kunt om mee te kunnen beslissen over kwesties. Een ander advies is om beter onderscheid te maken tussen kleine, buurtgerichte projecten en stedelijke veranderingen. ‘Pas de verwachtingen daarop aan en baken af waar inwoners echt invloed op mogen hebben.’ Belangrijk is ook te laten zien wat je doet nadat de inspraak is geweest. De Amsterdammers geven aan dat ze graag gehoord willen worden, maar dat er dan ook wel iets moet gebeuren. En als het niet gelukt is om de bewoner zijn of haar zin te geven, dan is daar vaak begrip voor, maar dan moet daar wel duidelijk over worden gecommuniceerd.

'Terugkeer wijkdeelraden'
De gemeente wordt gezien als een grote organisatie die moeilijk te bereiken is of waar mensen hun persoonlijke verhaal lastig kwijt kunnen. Een terugkoppeling na meldingen of na inspraakavonden stelt men erg op prijs. Ook vroeg men om meer digitale participatie, meer invloed op stadsdeel- of buurtniveau, bijvoorbeeld via een terugkeer van de wijkdeelraden, en om meer actief betrokken te worden in de buurt. Een advies is meer in te zetten op stadsgesprekken, dialogen en ontmoetingen tussen inwoners, ambtenaren en politici (online en fysiek).

Loting als 'regulier instrument'
In de conclusie van het boekje 'De wijsheid van Amsterdam' staat dat loting ook voor stadsdelen en stedelijke programma’s een waardevol instrument is, aanvullend op bestaande structuren. ‘Ambtenaren zullen gefaciliteerd worden om loting als regulier instrument in te zetten bij inspraaktrajecten en bij de ontwikkeling van gebiedsplannen en dergelijke.’ Het college ziet de opbrengsten van de gesprekken als ‘waardevolle inbreng’ en hoopt dat de boodschappen van de Amsterdammers via het boekje worden overgedragen aan de ambtelijke organisatie, gemeenteraad en Amsterdamse samenleving.