Martijn van der Steen: ‘Anderhalve meter gaat gewoon niet’

In korte minicolleges van ongeveer 8 minuten bespreken hoogleraren bestuurskunde uit Nederland en Vlaanderen wat de corona-crisis betekent voor de bestuurswetenschap en omgekeerd wat de bestuurswetenschap betekent voor het begrip van de crisis en voor handelingsgevolgen. Het betreft een initiatief van de Vereniging voor Bestuurskunde (VB).

Martijn van der Steen, hoogleraar bestuurskunde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en adjunct-directeur van de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB), verkent hoe overheden met radicale onzekerheid om kunnen gaan. Al terugkijkend kunnen we de evolutie van de Covid-19-crisis mooi verklaren, maar tot voor kort waren de crisis en haar gevolgen letterlijk onvoorstelbaar. De crisis belichaamt totale of radicale onzekerheid – de crisis is een ‘unknown unknown’. Het onvoorstelbare komt niet door ‘lack of information’, het komt door ‘lack of imagination’. Hoe kunnen overheden inspelen op voorspelbare verrassingen? ‘Juist daar gaat het om: het vermogen om te kunnen omgaan met met voorspelbare verrassingen’, zegt Van der Steen. Welke routes kunnen overheden bewandelen, welke routekaarten kunnen ze presenteren? Van der Steen loopt enkele bekende routes langs (robuustheid, ‘agility’, veerkracht) maar benadrukt vooral het belang van ‘anti-fragiliteit’.

Het gevaar indammen met een ‘robuuste’ lockdown bijvoorbeeld werkt niet als exit-strategie. ‘Overal anderhalve meters optrekken, dat gaat gewoon niet’, zegt hij. Je kunt het gevaar beter opzoeken, in kleine stapjes, zien wat er gebeurt en dan vervolgens razendsnel reageren. ‘We gaan bestuurders krijgen die zeggen we gaan iets doen en de kans dat iets misloopt is vrij groot. Het is de enige manier om te weten te komen hoe het werkt’, aldus Van der Steen.