Meebesturen kost vooral kleine collegepartij stemmen

Partijen die deelnemen aan het gemeentebestuur verliezen bij gemeenteraadsverkiezingen gemiddeld vier tot acht procent van hun raadszetels. Voor partijen met weinig wethouders is dit verlies twee keer zo groot als voor partijen die de meeste wethouders leveren.

Het Centrum voor onderzoek van de economie van de lagere overheden (Coelo) onderzocht gemeenteraadsverkiezingen in de periode 1990-2014. Voor de analyse werden gegevens gebruikt over het aantal raads- en wethouderszetels per gemeente voor de partijen CDA, PvdA, VVD, D66, ChristenUnie, SGP, SP en GroenLinks, omdat die partijen het leeuwendeel van de raadszetels voor hun rekening nemen.*

Minder sterk stempel
Een verlies van vier tot acht procent van de zetels kan het verschil maken tussen meebesturen of oppositie voeren. Maar dat is het gemiddelde. Uit het onderzoek blijkt ook dat kleinere collegepartijen twee keer zoveel zetels verliezen als grotere. Dat kan komen doordat een kleinere collegepartij een minder sterk stempel kan zetten op het beleid, en daardoor meer kiezers zal teleurstellen. Daarnaast is het volgens de onderzoekers denkbaar dat dominante collegepartners electoraal profijt hebben van meer zichtbaarheid en toegang tot financiële middelen.

Extra eisen
Dat besturen stemmen kost gaat volgens de Coelo-onderzoekers prima samen met een goed functionerende democratie, waarin regelmatig wisselingen van de macht plaatsvinden. ‘Maar het betekent wel dat partijen bestraft worden alleen omdat ze bestuursverantwoordelijkheid nemen. Ook zullen de uitkomsten kleinere partijen te denken geven. Doordat meebesturen hen meer stemmen kost, moeten zij extra hoge eisen stellen tijdens de collegeformatie om het te verwachten stemmenverlies te compenseren’, aldus de Groningse hoogleraar en Coelo-directeur Maarten Allers.

*Het onderzoek houdt rekening met tal van andere factoren die de populariteit van partijen kunnen verklaren. Wat overblijft is louter het effect van het deelnemen aan het gemeentebestuur.