‘Lekker, weer burgemeester’

Ben Visser naar Eemsdelta: ‘Dankbaar voor deze kans’

Ben Visser wordt de eerste kroonbenoemde burgemeester van Eemsdelta. De raad ziet de oud-burgemeester van Scherpenzeel en huidig leraar op Urk helemaal zitten. ‘Het is jammer dat in ons systeem wethouders niet ook hun zegje kunnen doen.’

Mijnheer Visser (vooruit, Ben als de leerlingen van de Pieter Zandt scholengemeenschap hem in de Jumbo tegen het lijf lopen) staat na de kerstvakantie niet meer voor de klas. De leraar aardrijkskunde, economie en Duits op Urk vindt het leraarschap mooi, maar één ding nog mooier: het burgemeestersambt.

Ben Visser (40) was al eens burgemeester van Scherpenzeel, maar dat avontuur liep niet goed af. ‘Ik wilde misschien té veel een goede burgemeester zijn en nam daardoor te veel hooi op mijn vork. De batterij raakte leeg en ik moest stoppen. Zoiets had ik nog nooit meegemaakt. Ik heb er veel wroeging over heb gehad. Pijn in mijn hart. Het is toch alsof je je gemeente in de steek laat. Dat gaat mij niet weer gebeuren!’

De geboren en getogen Urker Visser strijkt begin volgend jaar neer in het Noordoost- Groningse Eemsdelta (46.000 inwoners). Hij wordt de eerste kroonbenoemde burgemeester van de fusiegemeente die op 1 januari van dit jaar werd gevormd door Appingedam, Delfzijn en Loppersum. ‘En dan ben ik wéér een mijnheer’, lacht Visser. ‘Voor iedereen die het wil ook gewoon Ben, maar ik ben niet verplicht Ben. Ik zal mensen er niet toe dwingen om mij te tutoyeren, want dat werkt niet. Sommige mensen zullen altijd mijnheer de burgemeester willen zeggen. Dat begrijp ik wel. Jaap Kroon was in mijn tijd als wethouder burgemeester op Urk. Zelfs als we met het college een soepje aten, zeiden we u en burgemeester tegen hem. Jaap kreeg ik niet uit mijn strot. Toch was er niet meer of minder afstand, het was een teken van respect’, zegt Visser.

Privé zwaar

Na vier jaar raadslidmaatschap en drie jaar wethouderschap op Urk, kiest de 32-jarige Visser in 2013 voor het burgemeesterschap van het Gelderse Scherpenzeel. Hij is meteen ‘s lands jongste burgemeester. Visser: ‘Scherpenzeel is klein maar absoluut geen startersgemeente’, weet de wijzer geworden Visser. ‘Er waren veel conflicten. Daarvan is in mijn tijd niet zoveel naar buiten gekomen. Ze werden vooral achter de schermen uitgevochten. Ik heb veel van de lokale politieke conflicten kunnen beheersen.’

Visser gaat niet kopje onder in die politieke strijd, maar hij legt uiteindelijk wel het loodje. ‘Na het wegvallen van wethouders was ik een half jaar verantwoordelijk voor de ruimtelijke ordening, en ik was er echt pas. “Kom maar op met die portefeuille”, zei ik. Dat had ik misschien niet moeten doen. De burgemeester is er niet voor de politieke inhoud van beleid. Vooral het laatste jaar was uitputtend. Het was privé zwaar geweest en in de gemeente werd ook het nodige van mij gevraagd. Te lang, te veel tegelijk.’

In het najaar van 2017 legt Visser zijn taken neer en een half jaar later stopt hij in Scherpenzeel. Voor hetzelfde geld was híj een paar jaar later de gebeten hond of de held van Scherpenzeel geweest. Hoe kijkt de oud-burgemeester aan tegen de strijd tegen de opgelegde fusie met Barneveld, die de kleine gemeente voerde en vorige maand won van de provincie? Visser: ‘Ik had in Scherpenzeel een soort akkoord met de toenmalige commissaris Cornielje: wij laten ons er niet mee in en we laten ons er niet over uit. Dat was wijsheid. Alleen de gemeenteraad gaat over zijn bestuurlijke toekomst. Kroonbenoemde bestuurders, burgemeesters en commissarissen, doen er goed aan dat politieke primaat te respecteren. Omdat je als burgemeester een verbindende verantwoordelijkheid hebt, moet je ook niet te snel op de barricade klimmen als dat onderwerp in de gemeente is gepolariseerd. Je vervreemdt je dan namelijk van een deel van de gemeenteraad. Je bent tenslotte burgemeester voor iedereen.’

Voor de klas

Na Scherpenzeel gaat Visser als directeur en interim-vestigingsleider aan de slag bij recyclingbedrijf Remondis, maar als corona toeslaat is er voor de zzp’er uit Urk geen plaats meer. Visser: ‘Ik dacht: waarom maak ik mij niet nuttig? De Pieter Zandt scholengemeenschap staat bij ons in de wijk en ik wist dat ze een lerarentekort hadden. Ik sta onbevoegd voor de klas. Ik was in september aan de lerarenopleiding begonnen voor mijn acte economie. Maar ook zonder krijg ik lovende kritieken. De leerlingen vinden het jammer dat ik vertrek. Ik zal hen en mijn collega-docenten ook missen. We hadden het goed met elkaar.

Ik had vanochtend een exitgesprek met mijn leidinggevende. Hij baalt er ook van. Het werk ligt mij en ik geniet er ook van. Soms niet hoor: dertig pubers met onbeperkte energie. En jij, veertiger met vijf kinderen. Dat winnen ze altijd. Maar weet je, de liefde voorop; dan komt het goed.’ En welke inzichten houdt de burgemeester in spe over aan 2 mavo? Visser: ‘Oog hebben voor de mens, het belang van een relatie voor een prestatie.’

Urk. Een paar dagen voor onze ontmoeting in De Basiliek in Appingedam is bij een gezin in het vissersdorp op zondagochtend een vuurwerkbom door de bus gegooid. En o ja, er werd weer eens een politiebusje beklad. En bij de beruchte rotonde aan de Akkers een caravan in de fik gestoken. In september liepen pubers in nazi-uniform door het dorp en brachten op straat de Hitlergroet. ‘Een paar van mijn leerlingen werd door de media gevraagd wat ze ervan vonden. Ik was buitengewoon ontevreden over hun reactie. Ik kwam ze tegen op het schoolplein. “Meekomen.”

Waarom moet je zo niet reageren, wat moet je wel doen?’ Wat is dat toch op Urk? Visser: ‘Baldadigheid, jongeren die niet weten wat ze met hun tijd moeten; drank, drugs. Het is ook een groepscultuur: elkaar opjutten. Hun ouders liggen ‘s avonds naar het plafond te staren; zij weten ook niet hoe ze die opgeschoten jongens onder controle moeten krijgen. En ze hebben er nóg vier rondlopen. Op Urk hebben we veel grote gezinnen. Vader op zee, moeder staat er dan alleen voor.’

Verbinden

Geen gemeente heeft zoveel coronabesmettingen en zo weinig coronavaccinaties als Urk. Aankomend ChristenUnieburgemeester van Eemsdelta Visser is niet een van hen. ‘Ik ben gevaccineerd; ik heb als leraar toch een contactberoep? Ik ben dankbaar voor de medische wetenschap en heel pragmatisch: als het nodig is, dan vaccineer ik mij. Ik vind dat ik daarover als leraar en toekomstig burgemeester open en eerlijk moet zijn, maar ik wil níet bijdragen aan de tweedeling die in Nederland is ontstaan tussen gevaccineerden en nietgevaccineerden. Twee kampen die elkaar niet willen begrijpen. Als christen begrijp ik waarom mensen zich niet willen laten inenten, terwijl ik ook de mensen begrijp die het wel willen. In dit verhitte en gepolariseerde debat wil ik mensen niet van elkaar scheiden maar met elkaar verbinden.'

Urk en Scherpenzeel hebben we gehad, nu Eemsdelta. Het begin in Noordoost- Groningen is goed, voelt Visser. ‘Ik ben zo dankbaar dat ik deze kans krijg. Lekker, weer burgemeester. Ik ben unaniem voorgedragen, dat vind ik fijn. Burgemeesters die niet unaniem zijn voorgedragen, kunnen daar later last van krijgen.’ Visser gebruikt zijn vrije dinsdagen voor de kerst om in zijn nieuwe gemeente te leren en te luisteren. Op ferme uitspraken over de gaswinning zit niemand te wachten. Als de foto wordt gemaakt bij de hangende keukens boven het Damsterdiep, drukt een enthousiast raadslid van Gemeentebelangen Eemsdelta Visser de hand. ‘Ik heb hem bedankt voor zijn vertrouwen. Verbinden is niet alleen je kerntaak, het is je plicht als burgemeester. Oog in oog met de bevolking, met de raad, met de ambtenaren, met het college. Een dienende houding en het zoeken naar consensus en evenwicht zijn wat mij betreft de ingrediënten voor een goed burgemeesterschap.’

Boerendochter

De drie vakken die mijnheer Visser op de Pieter Zandt scholengemeenschap geeft – economie, aardrijkskunde en Duits – lijken gemaakt voor het burgemeesterschap van Eemsdelta. Visser: ‘Alles wat ik interessant vind, komt hier bij elkaar. De maritieme economie, ik was havenwethouder op Urk. Duitsland om de hoek. De gaswinning. De cultuurhistorie en het uitgestrekte agrarische landschap. Mijn moeder is een boerendochter. Op vakantie gingen we altijd naar een boerderij.’

Visser haalt zijn telefoon tevoorschijn en toont een prachtige woonboerderij in Eemsdelta. De familie is al wezen kijken. ‘Dit is toch een droom? Dat rode baksteen. Typisch Groningen, prachtig hè?’ De klik is er met de raad, voelt Ben Visser. Maar hoe zit dat met de wethouders? ‘Het is jammer dat zij in ons systeem niet hun zegje kunnen doen over een nieuwe burgemeester’, zegt Visser. Hij schrijft erover in zijn masterscriptie ‘Het vakmanschap van burgemeesters’, die hij net heeft afgerond aan de TIAS Business School in Utrecht en waarvan een samenvatting verschijnt in het eerstkomende Burgemeestersblad.

Visser: ‘Wethouders en burgemeester gaan het meest met elkaar door één deur, maar ze hebben niets over elkaar te vertellen.’ Dat is gevaarlijk in een gepolariseerd en versnipperd politiek klimaat, meent hij. ‘We zien steeds vaker dat wethouders het vertrouwen in burgemeesters opzeggen, terwijl deze figuur formeel niet bestaat. Andersom kunnen burgemeesters hun zorgen over wethouders niet kwijt zonder dat het politiek gedonder oplevert.’

Jaargesprekken

Burgemeesters hebben jaargesprekken, maar voor wethouders is er geen enkele procedure. Regel daarom jaargesprekken voor wethouders met een vertrouwenscommissie, zou Visser zeggen, ‘waarin ook de burgemeester zijn inbreng kan hebben.’ Om de wethouders en de burgemeester met elkaar te verbinden en ‘eigenaarschap’ te creëren, zouden wethouders volgens de toekomstige burgemeester van Eemsdelta ook stemrecht moeten krijgen bij de werving en selectie van burgemeesters. Andersom zouden burgemeesters een stem moeten krijgen bij de werving en selectie van wethouders.

Wat bij zijn sollicitatie in Eemsdelta ook niet ter sprake kwam, is zijn lidmaatschap van de ChristenUnie. Ben Visser: ‘Uit de bevolking hoor ik nu wel: “Moet dat nou?” Dat begrijp ik best. Ik kan mijn voorstellen dat je het als PvdA’er vreemd vindt dat iemand van de ChristenUnie de eerste kroonbenoemde burgemeester van Eemsdelta wordt. Op Urk zou men ook zo reageren als daar een PvdA’er zou worden voorgedragen. Ineke Bakker van de VVD werd in 2019 waarnemer op Urk. Moet dat nou? Het was koudwatervrees. Ze werd op een schild weggedragen. Ik hoop dat dat mij ook overkomt na een lang en mooi burgemeesterschap in Eemsdelta.’