De trend van herindelende en steeds grotere gemeenten is niet onontkoombaar. Omdat er behoefte is aan bovengemeentelijk bestuur, gaan steeds meer gemeenten samen en er lijkt behoefte te zijn aan decentraal bestuur van zo’n twintig tot dertig regio’s – alsof gemeenten de rol van provincies overnemen. Dat schrijft hoogleraar Maarten Allers, directeur van onderzoekscentrum COELO. Allers deed onderzoek naar samenwerkende en fuserende gemeenten en hij ziet alternatieven om de trend tegen te gaan.
Herindeling is niet de enige oplossing
De trend van herindelende en steeds grotere gemeenten is niet onontkoombaar. Omdat er behoefte is aan bovengemeentelijk bestuur, gaan…
Niet zonder gevaar
‘Van de ruim 1.000 gemeenten die we in 1950 hadden, zijn er in 2019 nog maar 355 over’, schrijft Allers. ‘Als we in dit tempo zouden doorgaan, zou Nederland in 2051 nog maar één enkele gemeente tellen.’ Dat is niet zonder gevaar. Fusies vergroten de schaal van alle gemeentelijke taken, ook waar dat niet optimaal is, en herindeling zet de bewoners op grotere afstand. Bovendien maakt het provincies op termijn overbodig.
Zo lokaal mogelijk
‘Als alternatief’, schrijft Allers, ‘zouden we er bijvoorbeeld voor kunnen kiezen om gemeenten hun bestaande omvang te laten behouden, en om democratisch bestuurde regio’s in te richten voor taken met een bovengemeentelijk bereik.’ Gemeenten blijven dan zo lokaal mogelijk werk doen en de gesuggereerde regio’s pakken dan bovengemeentelijke werk op, wat een belangrijk deel is van de taken die de overheid gedecentraliseerd heeft.
Herindeling
Herindeling word wel vaak gepresenteerd als een democratisch alternatief voor samenwerking. In het regeerakkoord staat: ‘Een proces van herindeling is gewenst voor gemeenten die langjarig en in hoge mate afhankelijk zijn van gemeenschappelijke regelingen voor essentiële taken.’ Maar volgens Allers hoeft dat niet zo te zijn.
Reacties: 7
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
De provincies kunnen heel goed die regionale taken op zich nemen. Krijgen ze ook weer wat nut. Klaar is Kees.
Regio's versterken, gemeenten stimuleren om te fuseren en provincies opheffen is een betere methode.
Als een (kleine) gemeente bestuurlijk goed functioneert moet je dat als (grotere) buurgemeente gewoon ten volle respecteren. De provincie is toezichthouder en als er bij de bewuste gemeente sprake is van een duidelijke bestuurlijke wanprestatie zou je mogelijk eerst kunnen overwegen deze gemeente onder (tijdelijk) verscherpt toezicht te plaatsen teneinde de bestuurlijke kwaliteit naar een hoger, acceptabeler niveau te tillen. Opheffen van een goed presterende gemeente heeft dan ook in de praktijk niets met bestuurlijke vernieuwing te maken, maar in de praktijk komt dat vaak neer op bestuurlijke vernieling en geeft nadien veel verdriet, ellende, hogere belastingen, minder sociale cohesie bij de opgeheven gemeente omdat de tussenliggende (weide) gronden volgebouwd worden en niet iedereen blij is met vele voor hen (onbekende) nieuwe medebewoners en de bijbehorende verkeerscongestie en andere overlast. De oude gemeente is dan ook meestal zwaar tegen deze samenvoeging, waar doorgaans alleen de (andere) grote gemeente baat bij heeft omdat méér inwoners recht geeft op meer rijkstoelage uit Den Haag. Al met al verdienen gemeentelijke herindelingen geen schoonheidsprijs.
Helemaal eens met Allers. Hij is niet de eerste en zal ook niet de laatste zijn die er op wijst dat de afstand tussen kiezer en gekozene onwenselijk groot wordt. En dan maar klagen dat de burger zich niet, of onvoldoende, betrokken voelt bij de lokale democratie. Maar het zal wel duren tot er niemand meer meedoet aan de lokale verkiezingen, en dan gaan we gewoon over tot deelgemeenten met een eigen budget e.d.
De 57 gemeenten die de Atlas voor Gemeenten voorgesteld heeft ("de nieuwe gemeentekaart") vormt een prima en logische schaal voor gemeenten. In feite zijn dit de gebieden waar veel Nederlanders zich toch al dagelijks bewegen voor werk, school, winkelen, wonen en recreëren. Dichterbij de inwoners dan de provincies, en qua schaal niet anders dan nu al bestaande gemeenten als Sudwest Fryslan. De provincies met hun lage verkiezingsopkomsten kunnen dan opgeheven worden. En in Amsterdam en Rotterdam gewoon weer deelgemeenten toestaan voor onderhoud van het speeltuintje in de wijk.
@collega. Herindeling kost eenmalig op korte termij (misschien) wat geld, maar is op de middellange tot langere termijn structureel veel goedkoper.
Ik lees in de reacties dat op middellange of langere termijn herindelingen structureel veel goedkoper zijn. Ik zou graag willen weten of daar onderzoek naar gedaan is en zo ja wat het resultaat is. Overigens is mijn ervaring dat bij herindelingen nooit het argument financiën als (hoofd-)argument wordt gehanteerd, maar zaken als bestuurskracht, verwerven van (ambtelijke) deskundigheid, etc..
De discussie over het al dan niet herindelen is in mijn ogen niet zuiver; de eerste overheid kent een aantal taken en rollen, die onderscheidelijk een bepaalde schaal van organisatie vergen. De recente decentralisatie van het sociale domein vraagt wellicht om grotere bestuurseenheden, de democratische rol van de gemeente niet. Bijzonder in dit geheel is ook dat het takenpakket van provinciesin dit verband buiten de discussie worden gehouden. Kortom, de gemeente Fryslân is in sommige opzichten een goede insteek. Maar ja, als we het hebben over participatie, inspraak en het credo van de “ mienskip” moeten we maar terug naar de 11 steden en 30 grietenijen....