Maximaal 58 gemeenten zullen tot eind 2017 min of meer vrijwillig verdwijnen. Veel van die nieuwe fusiegemeenten halen de kritische ondergrens van 100.000 inwoners niet. Dit blijkt uit een inventarisatie van Binnenlands Bestuur.
Fusieteller gemeenten blijft steken
Het streven van minister Plasterk (BZK, PvdA) om het aantal herindelingen te verdubbelen, vlot niet echt. Uit inventarisatie van…
Omstreden plannen
Werk aan de winkel dus voor minister Ronald Plasterk (Binnenlandse Zaken, PvdA), die het aantal herindelingen van tien naar twintig per jaar wil opschroeven. Eind 2017 zouden er dan 100 gemeenten moeten zijn verdwenen. De minister moet niet alleen op zoek naar nog minimaal 42 gemeenten die van de landkaart moeten verdwijnen. Ook is het de vraag hoeveel van de ‘58’ daadwerkelijk opgaan in een ‘nieuwe’ gemeente: diverse plannen zijn omstreden of liggen gevoelig, of het betreft louter adviezen.
Tweesporenbeleid
Slechts in veertien van deze 58 gemeenten staat de herindelingsdatum vast. Van die veertien ‘verdwijnen’ er twee in bestaande gemeenten (Boarnsterhim, Maasdonk). De overige twaalf gemeenten worden samengevoegd in vier nieuwe gemeenten waardoor er acht gemeenten verdwijnen (Alkmaar, Graft-de Rijp, Schermer; Groesbeek, Millingen aan de Rijn, Ubbergen; Gaasterlân-Sleat, Lemsterland, Skasterlân, Alphen aan den Rijn, Boskoop, Rijnwoude). Veel van de resterende 44 van de ‘58’ volgen een tweesporenbeleid, waarbij zowel een volledige bestuurlijke fusie als een ambtelijke samenwerking/fusie wordt onderzocht. De colleges en gemeenteraden hakken pas in de loop van dit jaar de knoop hierover door. Als een herindeling een stap te ver blijkt te zijn, zakt de tellerstand.
Fusieplannen gesmeed
In Limburg, Flevoland en Zeeland lopen volgens provinciale woordvoerders geen initiatieven. De provincie Overijssel vindt ‘dat we gewoon klaar zijn’, aldus een woordvoerder. In Drenthe staan voor zover bekend evenmin fusies op stapel. In de acht andere provincies wordt druk gesnuffeld, onderzocht, geadviseerd en – uiteraard − ook ruzie gemaakt. In Groningen wordt Plasterk goed geholpen met het advies om 23 gemeenten samen te voegen tot zes. Friesland is volop in beweging, al liggen er nog niet veel keiharde besluiten. In Noord-Brabant is het wachten op het eindadvies van de Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant die alle 67 gemeenten heeft doorgelicht. Los daarvan worden er in het zuiden al enkele herindelingen onderzocht en fusieplannen gesmeed. Mogelijk staan er in het land meer herindelingsplannen op stapel dan Binnenlands Bestuur in kaart heeft kunnen brengen.
Kritische ondergrens
Veel van de mogelijk nieuwe gemeenten halen de kritische ondergrens van 100.000 inwoners – soms zelfs bij lange na – niet, zo blijkt uit de inventarisatie. Mogelijk dat de minister deze gemeenten terugstuurt om hun huiswerk over te doen. Aan de andere kant komen er echter steeds meer signalen uit het Haagse, waaronder vanuit de PvdA-Kamerfractie, dat het getal van 100.000 niet in beton gegoten is.
Samenwerkingsverbanden
Los van bestuurlijke fusies wordt overigens volop en steeds vaker samengewerkt door gemeenten. Zeker de kleinere gemeenten weten dat ze het alleen niet meer redden: zowel financieel als inhoudelijk. Van ict tot inkoop, van gezamenlijke uitvoering of zelfs beleidvorming – op tal van terreinen worden meer en meer en in alle landstreken de krachten gebundeld. Daarnaast worden en zijn her en der ambtelijke fusies beklonken, vaak omdat een bestuurlijke fusie politiek en bestuurlijk nog net even een stap te ver is. Mogelijk – en dat is de hoop en verwachting van Plasterk – vormen de samenwerkingsverbanden en ambtelijke fusies de opmaat voor een volledige bestuurlijke fusie. Dit kan de tellerstand opkrikken.
Verkiezingsthema
De raadsverkiezingen die voor maart 2014 op de agenda staan, kunnen de boel echter weer vertragen. Een pleidooi voor het opheffen van je eigen gemeente is niet direct een stemmentrekker. De herindelingsvoorstellen die de komende jaren over politiek Den Haag worden uitgestort, krijgen in ieder geval de steun van D66, en uiteraard van PvdA en VVD. Van het CDA hoeft de minister niets te verwachten, behalve weerstand. Herindeling wordt een prominent verkiezingsthema voor het CDA. Wat de koers van GroenLinks wordt, is onberekenbaar, zo vreest PvdA-Kamerlid Pierre Heijnen.
Reacties: 11
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
Wat wil Plasterk bereieken? Koste wat het kost in een hoog tempo bestuurlijk Nederland tegen zich in het harnas jagen lijkt mij niet erg effectief. Het beoogde effect van herindelingen mag eerst wel eens goed onderzocht worden bij herindelingen uit het verleden. Er zijn nu veel kleinere gemeenten die hun zaakjes goed geregeld hebben dmv samenwerking en uitbesteding. Kijk maar eens naar de rechtmatigheidsverklaring of de plausibele sisa aanlevering. Het zijn niet zelden grote gemeenten die op de goede lijsten ontbreken. Burgers voelen zich niet thuis bij die grote kunstmatig gevormde gemeenten. Het lijkt mij goed eerst nut en noodzaak te bekijken en daarbij de ervaringen uit het verleden te betrekken voor we als een kip zonder kop aan het fuseren slaan.
Plasterk ziet het als zijn missie om de nationale en lokale identiteit zo snel mogelijk te vernietigen.
Plasterk zou zich moeten realiseren dat er vraagstukken zijn die priorteit verdienen, zoals bijvoorbeeld de puinhoop opruimen die door het vvd-beleid wordt veroorzaakt. Niemand zit op de bestuurlijke herindeling te wahcten, en als hij toch zijn zin wil doordrijven, waarom maakt hij van de provincies geen gemeenten? Dan hebben we een gemeente Zui-Holland, een gemeente Utrecht en dergelijke en dan hebben we 12 gemeenten en géén provincies meer. Eenvoudiger dan dit kan echt niet. Probleem is dan wel waar je alle mislukte politici kwijt moet als ze geen burgemeester of commissaris van de koningin meer kunnen worden.
Samenwerking tussen gemeenten is mooi en kan winst opleveren. Er zal echter zeker ook bestuurlijke fusies moeten plaatsvinden om op de kosten van het bestuur te bezuinigen en de bestuurlijke kwaliteit te verhogen.
Ik en het helemaal eens met A. willemsen. Daar wil ik nog aan toevegen dat er nog steeds een geloof is van hoe groter hoe beter. De afgelopen jaren hebben uitgewezen dat groter helemaal niet efficienter is. Regelmatig zie je juist het tegendeel. Onlangs las ik in BB dat 40.000 inwoners, plm 300 medewerkers, een optimale grootte zou zijn. Of wel beduidend lager dan de Plasterknorm. Waarom luisteren politici niet naar de praktijk, kijken ze niet hoe gemeenten precies functioneren? Is dat te moeilijk?
In het duiden en doen van wetenschappelijk onderzoek is Plasterk altijd goed geweest. Je zou dus verwachten dat er een degelijk onderzoek onder de politieke wens van schaalvergroting van gemeenten ligt. Een onderzoek met differentiatie naar type gemeente en huidige bestuurskracht naar gewenste bestuurskracht per gemeente. Als minister is hij nu kennelijk die competentie helemaal kwijt geraakt. Kennelijk gaan wetenschap en politiek (alleen bij hem of in het algemeen?) niet samen.
Nederland is klein en te klein als iets niet gaat zoals het hoort. Dan wordt de minister op het matje geroepen en willen we weten waarom dingen niet niet zijn te voorkomen, niet zijn voorkomen. In zo'n land zal een minister zich afvragen hoe meer dan 400 gemeenten zich kunnen ontfermen over belangrijke voorzieningen met een hoog afbreukrisico zonder dat dit risico praktijk wordt. Een eenvoudige burger zal denken dat de eerste overheid dit varkentje wel even wast. Dat zij niet 400 wielen uitvinden, dat aard, omvang en kwaliteit van deze voorzieningen elkaar niet veel ontlopen en dat beschikbaarheid en toegankelijkheid op een eenduidige wijze zijn georganiseerd. Aan de 400 gemeenten de opgave om minister en burger te overtuigen dat zij zich hierover geen zorgen hoeven te maken. Gemeenten hebben immers hun zaakjes goed op orde. Zij hebben dezelfde taak en deze goeddeels op dezelfde wijze georganiseerd en ingericht. KING zou vandaag nog kunnen stoppen.
Jan Peters, wethouder Oosterhout
Ik merk dat ironie aanleiding geeft tot misverstanden Hans.
Zonodig oplossen met een (financiële) stok achter de deur en gemeenten met minder dan 30.000 inwoners een verplichting opleggen.
Vreemd dat een micro gemeente als Rozendaal bij Arnhem nog steeds bestaat en ook nu weer de dans ontspringt. Heeft iemand daar een verklaring voor ?
Is er al ooit eens een discussie geweest over de invloed van al deze fusies en door Den Haag opgelegde samenwerkingsverbanden, RUD's of regiegemeenten op het democratisch gehalte? Als inwoner van een gemeente ziet men door al deze trends de invloed per uitgebrachte stem steeds verder uitgehold. Afgezien nog van de steeds onbereikbaarder wordende overheid (verdwijnende gemeentehuizen en loketten) betekent dit alles dat de burger steeds minder invloed kan uitoefenen. Ofwel, door fusie wordt de gemeente steeds groter, ofwel, men stemt op een partij wiens invloed sterk afneemt doordat het beleid slechts met 3 tot 5 andere gemeente samen wordt vastgesteld. Als burger zou ik hier niet blij mee zijn, temeer ook daar de beloofde kostenverlaging door samenwerking zeker niet altijd opgaat, terwijl wel degelijk vaststaat dat elke reorganisatie heel veel kost.