Coalitieakkoorden (1): Groen moet het doen

Duurzaamheid heeft een prominente plek gekregen in de nieuwe coalitieakkoorden. Maar echt concreet willen de meeste plannen nog niet worden. Ook over de ­– door het rijk voor 2021 verplichte – wijkenergieplannen laten gemeenten weinig los. 

Binnenlands Bestuur analyseert de coalitieakkoorden van de tien grootste gemeenten waar afgelopen voorjaar verkiezingen plaatsvonden. Wat zijn de gemene delers en trends? In aflevering 1: duurzaamheid.

Partijfolder
Wie de coalitieakkoorden van de grote steden doorspit, denkt soms onwillekeurig in een partijfolder van GroenLinks te zijn verdwaald. Zo prominent is het onderwerp duurzaamheid verankerd in de nieuwe coalitieakkoorden. Een weerslag van de voortschrijdende opmars van de partij in de grote steden, waarbij in veel gevallen in het college ook nog eens de portefeuille duurzaamheid door GroenLinks werd binnengehaald.

Energiefondsen
Een concreet resultaat daarvan zijn de energiefondsen die in de meeste steden van start gaan, bedoeld als vliegwiel voor de lokale transitie van fossiel naar duurzaam. Omvang en ambitieniveau verschillen sterk. Amsterdam en Rotterdam maken er 150 miljoen voor vrij; Nijmegen zet in met een aanmerkelijk bescheidener 2 miljoen. De gemeente Den Haag verwachtte het energiefonds dit voorjaar nog te kunnen financieren met de verkoop van de Eneco-aandelen. Ook Rotterdam zet hierop in. Het is gezien de recente, turbulente ontwikkelingen bij het energieconcern de vraag of en wanneer die verkoop plaatsvindt.

Harde doelstelling
Een enkele gemeente – zoals Almere – verbindt aan het duurzaamheidsbeleid voor de nieuwe collegeperiode ook een harde doelstelling: het wil in 2022 tussen de 2,5 en 3 petajoule besparen (’60 tot 80 procent van het energieverbruik in de hele stad’). Veruit de meeste steden volstaan met de eerder uitgesproken wens om in 2030 (of 2040) klimaatneutraal te zijn. De weg ernaartoe moet nog via lokale klimaatakkoorden en routekaarten later worden vastgelegd. Wel zien vrijwel alle gemeenten zichzelf daarbij als ‘launching customer’ om andere partijen in de stad op duurzaamheidsgebied het goede voorbeeld te geven.

Wijkenergieplan
Het door het rijk voor 2021 verplicht gestelde wijkenergieplan – waarin elke stad voor elke wijk samen met bewoners en ondernemers in kaart moet brengen wat het beste alternatief is voor gas en wanneer kan dat worden gerealiseerd – komt mondjesmaat ter sprake. Enkele gemeenten (zoals Apeldoorn en Eindhoven) melden de voorkeur met verouderde naoorlogse wijken te beginnen, om zo duurzaamheidsdoelstellingen te kunnen combineren met noodzakelijk onderhoud aan het riool of het gasnetwerk, of met sociaaleconomisch beleid.

Gasloze nieuwbouw
De sinds 1 juli door het rijk verplichte gasloze nieuwbouw was ook al in de meeste
coalitieakkoorden opgenomen. Ook verwachten gemeenten veel van de gebouwgebonden financiering, waarbij duurzaamheidsinvesteringen over een langere periode kunnen worden afgeschreven. Over hoe bewoners moeten worden verleid hun cv-ketel te verruilen voor een warmtepomp of andere warmtebron – de meest majeure uitdaging voor gemeenten – zwijgen de coalitieakkoorden in alle talen. De beoogde circulariteit wordt ook weinig geconcretiseerd, al meldt Utrecht dat in 2022 een derde van de gemeentelijke inkoop volledig circulair moet zijn. 

Opvallende ideeën
Tot slot nog enkele opvallende ideeën. Nijmegen onderzoekt het opzetten van een eigen ‘warmtebedrijf’ en wil in wijken met hoge parkeerdruk bewoners stimuleren hun tweede auto als deelauto in te zetten. Utrecht wil ‘groene’ evenementen (gescheiden afvalinzameling, schone generatoren) minder leges laten betalen. Almere begint een Klimaat Kennis Centrum. Rotterdam gaat met een sluitende businesscase sportverenigingen ervan overtuigen dat led-verlichting niet alleen beter maar ook goedkoper is. Amsterdam, tot slot, begint een meldpunt waar bewoners zogenaamde ‘vieze regels’ (die de verduurzaming in de weg zitten) direct aan de gemeente kunnen melden.