Bakens verzetten

Nederlanders zijn steeds in staat de bakens te verzetten als omstandigheden daarom vragen. Met die zin opende Koning Willem-Alexander de troonrede. Daarmee gaf hij aan dat Nederlanders in tijden van economische crisis kansen weten te benutten en nu in tijden van economisch herstel in staat zijn impulsen te geven daar waar dat het hardst nodig is.

Het tempo waarmee momenteel bakens worden verzet, baart eerder zorgen dan dat het geruststelt. Het kabinet kondigt in de miljoenennota diverse, soms stevige, reparatiemaatregelen aan, die bijna zonder uitzondering beleidsterreinen betreffen waarop ditzelfde kabinet fors heeft bezuinigd. Defensie en de AIVD, tot voor kort mikpunt van uitzonderlijk stevige budgetkortingen, kunnen op een financiële impulsen rekenen. De korting op het budget van de inlichtingendienst is zelfs vrijwel geheel teruggedraaid. Op zich is er niets mis mee om terreinen die hard getroffen zijn door bezuinigingen tijdens een economische crisis ook als eerste te compenseren wanneer economische groei dat toelaat. Maar wanneer de bakens zo snel worden verzet dat het ingezette hervormingsbeleid nog nauwelijks effect heeft kunnen sorteren, doet wel de vraag rijzen in hoeverre het ingezette beleid goed doordacht was.

Eenzelfde effect doet zich voor bij de ouderenzorg. Een groot deel van de zorg die eerst onder de AWBZ viel, werd gedecentraliseerd naar de gemeenten. Die konden de zorg immers meer op maat, effectiever en beter aansluitend bij de wensen van de individuele burger aanbieden. Dat de zorg voor de burger daarbij efficiënter verliep en per saldo ook een bezuiniging opleverde, dat was mooi meegenomen. Maar, zo heeft het kabinet steeds betoogd, bezuinigingen waren niet het doel.
Ook de decentralisatie van de persoonsgebonden budgetten hadden geen bezuinigingen tot doel. De zorg die ermee ingekocht werd moest intact blijven, maar misbruik en onterecht gebruik van deze budgetten moest worden aangepakt.

Het is opvallend dat het kabinet zich nu genoodzaakt voelt op deze terreinen extra geld in te zetten. Zo wordt er tussen de 15 en 20 miljoen euro uitgetrokken voor compensatie voor mensen die schade hebben geleden door problemen met de uitbetaling van de pgb. Ook de intramurale ouderenzorg, juist dat onderdeel van de ouderenzorg waarop stevig is bezuinigd, wordt maar liefst 233 miljoen extra uitgetrokken. En ook de kinderopvang, waar de afgelopen jaren zeer stevig op is bezuinigd, komt een stuk ruimer in het jasje te zitten.

Stuk voor stuk gaat het om sectoren die zich in het afgelopen jaar stevig hebben geroerd en die met schrijnende voorbeelden de effecten van de bezuinigingen van de afgelopen jaren duidelijk wisten te maken.  Gehandicapten die aan de kant komen te staan, vervuilde bejaarden in verzorgingshuizen, zorgverleners die door het uitblijven van de pgb-betalingen al maanden geen inkomen hebben, mensen die dreigen hun zorg volledig te verliezen, dat scoort.

Maar andere terreinen waarop stevig bezuinigd is, zoals de jeugdzorg en jeugdhulpverlening, het speciaal onderwijs, de re-integratie van langdurig werklozen, daarvan is het moeilijker individuele probleemgevallen voor het voetlicht te brengen. Daar zijn geen luidruchtige acties voor gevoerd.
Daar zijn dan ook geen reparatiemaatregelen voor in de begrotingen te vinden.

Heeft het kabinet nu bakens verzet? Het lijkt er eerder op dat het kabinet de bakens vrij willekeurig heeft neergezet om bezuinigingen te realiseren en die bakens net zo makkelijk weer van plek verandert wanneer er te veel maatschappelijke weerstand ontstaat. Maar bakens zijn bedoeld om een horizon aan te geven waarop gekoerst kan worden. Hoe sneller de bakens verzet worden, hoe onduidelijker de koers en des te groter de kans op een schipbreuk.

Eric de Kluis