Fusie: argumenten boven emoties

Acht jaar lang was een discussie over de bestuurlijke toekomst van Waterland politiek onbespreekbaar. Dat taboe is er af: alle scenario's worden nu tegen het licht gehouden. Dat gebeurt nadrukkelijk op basis van argumenten in plaats van emoties. Alle geledingen in de samenleving worden actief bij het debat betrokken.

Drie fasen

In het Waterlandse coalitieakkoord 2018-2022 is opgenomen dat de raad uiterlijk in 2020 een besluit moet nemen over de bestuurlijke toekomst van Waterland, maar verantwoordelijk wethouder Ton van Nieuwkerk (PvdA) gaat er nu vanuit dat dit eind december gaat gebeuren. Drie scenario’s worden daarbij bekeken: zelfstandig blijven, ambtelijke fusie of bestuurlijke fusie. Het proces om tot een finaal besluit te komen, is in drie fasen opgeknipt. ‘Fase drie noem ik steeds het echte debat. Dat is het debat met de inwoners van alle kernen’, aldus Van Nieuwkerk. Dat zal in mei/juni plaatsvinden.

Objectief

De eerste twee fases ziet Van Nieuwkerk dan ook voornamelijk als voorbereiding op het debat met de inwoners. De wethouder zag er geen heil in om inwoners met een dik rapport om de oren te slaan, op basis waarvan de discussie over de bestuurlijke toekomst zou kunnen worden gevoerd. ‘Ik was op zoek naar iets objectiefs, iets transparants en iets overzichtelijks.’ Hij kwam uit bij de Argumentenfabriek, die de eerste fase heeft ontworpen en begeleid.

Denksessies

Die eerste fase bestond uit een groot aantal denksessies met een groep van zo’n zeventig mensen, uit diverse geledingen in de samenleving: inwoners (waaronder jongeren), ondernemers, maatschappelijke instellingen, maar ook ambtenaren. Tijdens die denksessies werden zo veel mogelijk voor- en tegenargumenten van de drie opties verzameld. ‘Wij dwongen mensen om na te denken over de voor- en tegenargumenten van alle drie de opties. Onafhankelijk van wat mensen vonden, werden ze geprikkeld om vanuit het andere perspectief na te denken’, verduidelijkt Dries Bartelink van de Argumentenfabriek. ‘Mensen hoorden van elkaar wat argumenten zijn. Zo ontstond tijdens het proces van het ophalen van die argumenten ook al meer wederzijds begrip voor de verschillende perspectieven die leven.’

Scherp

Die eerste fase liep van oktober tot en met december. In januari zijn alle bijdragen verwerkt. De voor- en tegenargumenten zijn per scenario – zelfstandig blijven, ambtelijke fusie, bestuurlijke fusie – uiteindelijk, letterlijk, in kaart gebracht. De drie kaarten hangen inmiddels bij de wethouder op de kamer, maar straks gaan ze naar alle kernen toe op het moment dat daar het debat met de inwoners wordt gevoerd. Verrassende voor- en tegenargumenten is Van Nieuwkerk niet tegengekomen, maar daar gaat het volgens hem ook niet om. ‘Als ik naar de kaarten kijk, zijn de argumenten redelijk herkenbaar. Maar die kaarten zijn ook niet bedoeld om de wethouder te verrassen, maar om inwoners die in de derde fase aan het debat willen meedoen een goede start te geven. Toch heeft het ook mij wel geholpen, want zo scherp als de argumenten op de kaarten staan, had ik het niet.’

Spannend

De tweede fase bestaat uit het verzamelen van de standpunten van de omliggende gemeenten. Voor vrijdag 1 maart laten Edam-Volendam, Purmerend, Beemster, Landsmeer, Amsterdam, Oostzaan, Wormerland en Zaanstad weten of ze eventueel willen fuseren met Waterland. ‘Je kunt er in het debat wel ingooien dat je met Amsterdam wilt fuseren, maar als Amsterdam niet wil, heeft dat niet zo veel zin’, aldus Van Nieuwkerk. ‘Alle gemeenten gaan ons daarover voor 1 maart een brief sturen. En dat is best spannend, want ze moeten een standpunt innemen en dat is in elke gemeente ook niet makkelijk.’

Debatten

En dan dus fase drie. Hoe die fase er uit gaan zien, is nog niet helemaal rond. ‘Er komt in ieder geval een centrale kick-off bijeenkomst waarbij op een luchtige manier de aftrap voor de debatten in alle kernen wordt gegeven’, aldus Van Nieuwkerk. De argumentenkaarten gaan in die debatten een belangrijke rol spelen. ‘We laten de inwoners de argumenten zien en vragen hen welke argumenten zij belangrijk vinden en welke onbelangrijk.’ Inwoners die niet aan de debatten willen deelnemen, zullen via social media worden aangespoord zich over de argumenten uit te spreken. Daarnaast wordt samengewerkt met de dorps- en kernraden ‘zodat we zoveel mogelijk inwoners kunnen bereiken.’

Standpunt

Op basis van alle reacties vanuit die derde fase gaat het college een concept-standpunt formuleren. In een grote bijeenkomst na de zomer wordt de inzet van het college weer met inwoners besproken. ‘Daarna sturen we als college het voorstel naar de gemeenteraad. Dan is de gemeenteraad aan zet. Hij mag zijn eigen procedure vormgeven’, aldus Van Nieuwkerk. In september of oktober hoopt de wethouder met een voorstel te kunnen komen. De raad kan dan in december een finaal besluit nemen.

Perspectief verbreed

Van Nieuwkerk kijkt tevreden terug op de eerste fase. De voor- en tegenargumenten zijn scherp en helder geformuleerd, en zijn daarmee zeer bruikbaar voor het vervolg van het traject, vindt hij. ‘Wat ik zelf opmerkelijk vond is dat een aantal mensen echt verrast was dat ze in dit stadium van het debat al mochten meedenken.’ ‘Een van de leukste reacties vond ik die van iemand die zei dat hij bij binnenkomst heel duidelijk wist voor welke optie hij was, maar dat hij na de denksessies is gaan twijfelen’, vertelt Bartelink. ‘Dat is de mooiste reactie die je kunt krijgen; in zo’n sessie is bij iemand het perspectief verbreed. Ik hoop dat die argumentenkaarten ook op die manier hun werk gaan doen.’