Provincieformaties van start, dit staat er op het spel

Het wordt geen rustige veertigdagentijd voor de provinciale verkenners. Voor de meesten moet vóór Pasen hun eerste karwei rond zijn: het ‘inventariseren’, ‘verkennen’ en uitzetten van de lijnen voor nieuwe coalities in de provincies. Veertien verkenners, twaalf provincies, en allemaal aangewezen door BBB, die uiteindelijk overal de grootste werd. Maar in de provinciale ‘runner-ups’ zit behoorlijk wat variatie. De uiteindelijke kleur van de colleges kan dus behoorlijk verschillen. Wat speelt er per provincie, en hoe staan de BBB en andere potentiële coalitiepartners daarin?

Drenthe: verzet of verantwoordelijkheid

Het AZC in Ter Apel mag dan net over de grens met Groningen liggen, maar ook in Drenthe lopen de emoties over de opvangcrisis hoog op. Van meeleven met vluchtelingen in armoedige tentjes, tot ergernis over overbelasting van de lokale voorzieningen. De BBB wil dat Drenthe zich verzet tegen extra asielzoekerscentra. ‘Gelukszoekers’ zijn niet welkom, mensen die ‘echt’ op de vlucht zijn worden bij voorkeur in de regio opgevangen. Nummer twee VVD wil een strenger asielbeleid, maar houdt de mogelijkheid van nieuwe, kleine AZC’s open. De PvdA (nummer drie) roept de provincie op haar ‘verantwoordelijkheid’ te nemen voor de opvang.

Flevoland: vliegen, vliegen, vliegen?

Stikstof, geluidshinder, fijnstof en CO2: noem een milieuprobleem en Lelystad Airport heeft ermee te maken gehad. Al jaren is er onrust over de opening van het vliegveld voor commerciële vluchten. De grootste partij in Flevoland, BBB, vindt uitbreiding ‘overbodig’, ook met het oog op stikstof en klimaat. De VVD, de één-na-grootste partij, wil juist vliegen, vliegen, vliegen. De luchthaven moet ‘zo snel mogelijk open voor vakantievluchten’. Nummer drie PVV wijst op de ‘mooie vraag naar banen’ die het vliegveld kan veroorzaken, maar wil wel de tijd nemen om ‘draagvlak te creëren’.

Friesland: wisselvallig over wind

Windmolens, de Friese kuststreek staat er vol mee. Tegenstanders maken zich zorgen over geluidsoverlast en landschapsvervuiling, voorstanders zien windkracht als een betaalbare bron van groene energie. De Friese BBB vindt het landschap even waardevol als het klimaat. Windmolens ‘vervuilen’ volgens BBB de omgeving om ‘opgelegde doelen vanuit Den Haag’ te halen. Nummer twee PvdA ziet het zonniger in. Er mogen zeker (meer) windmolens komen, maar de opbrengst moet wel minimaal voor de helft ten goede komen aan de ‘eigen inwoners’. Ook de derde partij, het CDA, is positief over windenergie, ‘op voldoende afstand van woonkernen’.

Gelderland: geen stikstofonteigening

In de Gelderse Vallei zou de stikstofuitstoot volgens het beruchte ‘kaartje’ van het kabinet met 58 procent omlaag moeten. Grootste partij BBB wil géén onteigening en een ander stikstofmeetsysteem. De VVD, nummer twee in Gelderland, is ook tegen onteigening. “Zo gaan we niet met onze boeren om”. Wel wil de partij doen wat ‘de wetgever’ vraagt, ook als het gaat om ‘2030’, de controversiële termijn waarop stikstofdoelen behaald moeten worden. De BBB nam bij de kennismaking met informateur Gert Jan van Noort alvast een schot voor de stikstofboeg. Aankomend fractievoorzitter Rik Loeters bood alle andere fractievoorzitters een boek aan met de omineuze titel ‘De stikstoffuik. Politici in de ban van de ecolobby’.

Groningen: gasschade compenseren

Het rapport Groningers boven gas liegt er niet om. Nederland heeft een ‘ereschuld’ aan Groningen. Toch wil de BBB geen definitief einde aan de gaswinning. Volgens het verkiezingsprogramma mag het niveau van de gaswinning ‘verhoogd’ worden als alle schade gecompenseerd is. Verhoging van de gaswinning is voor veel andere partijen uit den boze. Zo ook voor de Groninger nummer twee, de PvdA. Fractievoorzitter Pascal Roemers liet in het duidingsdebat weten dat de gaswinning naar ‘nul’ moet en dat de ‘Haagse ereschuld’ moet worden ingelost. Voor GroenLinks, de derde partij van Groningen, moet de gaskraan al in 2023 dicht, en moet schade zonder ‘bureaucratische poespas’ vergoed worden.

Limburg: goedkope kernenergie

Als debatonderwerp voor scholieren was ie al jaren hip, maar bij de afgelopen campagne maakte de kerncentrale ook zijn rentree als discussiepunt voor serieuze politici. Schone energie is nodig. Voor veel partijen is kernenergie daarvoor een reële optie. Bijvoorbeeld voor de Limburgse BBB. ‘Veilige kerncentrales’ veroorzaken volgens BBB geen CO2-uitstoot en de grondstof is ‘goedkoop’. Ook de nummers twee en drie, VVD en PVV, zien wel brood in deze ‘stabiele energiebron’. Het enige probleem: de provincie gaat formeel niet over de komst van kerncentrales.

Noord-Brabant: luchtkwaliteit aanpakken

Brabanders leven een jaar korter door luchtvervuiling, meldde de GGD vorig jaar. De provincie worstelt met stankoverlast door varkenshouderijen en met gevaarlijke stoffen in de lucht. Winnaar BBB wil juist tijdelijke huisvesting mogelijk maken op plekken waar nu vanwege geurhinder niet mag worden gebouwd. Wel moeten er kamerplanten op alle werkplekken komen, want zuurstof bevordert ‘gezond verstand’. De tweede partij, VVD, wil dat Brabant voldoet aan de doelstellingen voor luchtkwaliteit. Inwoners en bedrijven moeten gestimuleerd worden om het beter te doen dan de normen. GroenLinks, de nummer drie, gaat nog een stapje verder en wil dat Brabant zelf strengere luchtkwaliteitsnormen invoert.

Noord-Holland: Tata-stilte

Het regende in de afgelopen collegeperiode niet alleen toxisch grafiet, maar ook gezondheidsklachten in het gebied rondom staalproducent Tata Steel. Regelmatig is het bedrijf in het nieuws vanwege overtredingen van milieuregels. Bijna alle Noord-Hollandse partijen besteden, linksom of rechtsom, in hun programma aandacht aan de toekomst van Tata. De VVD (nummer twee) wil wet- en regelgeving aanscherpen en de zeer zorgwekkende stoffen die Tata uitstoot beter monitoren. De PvdA (nummer drie) wil Tata zo snel mogelijk vergroenen, de zeer vervuilende kooksfabriek op het terrein moet dicht. Opvallend stil in de discussie: de BBB. Die laat in het programma alleen weten dat iedereen zich aan de regels moet houden. Wat dat voor Tata en de formatie betekent, blijft nog even spannend.

Overijssel: wolven afschieten

In bijna elke kieswijzer dook hij op: de wolf. Schapenboeren in Overijssel vrezen voor hun vee, dierenbeschermers willen de wolf behouden. De BBB spreekt van ‘slachtingen’ en wil een ‘helder afschotbeleid’ opstellen voor ‘individuele daders’.  Het VVD-programma zwijgt over de wolf. De partij sprak zich eerder uit voor ‘actief beheer van de wolvenpopulatie’. Nummer drie, het CDA, wijst op de beschermde status van de wolf en pleit voor ‘wolf-vrije’ gebieden. Hoe dat bereikt moet worden, laat zich raden.

Utrecht: groen Amelisweerd

Even leek Utrecht dat ene Gallische dorpje, waar niet BBB, maar GroenLinks de grootste werd. Maar uiteindelijk kleurde ook Utrecht lichtgroen. De verschillen tussen de partijen zijn op veel punten groot. Maar niet op één van de belangrijkste thema’s in de provincie: het behoud van het eeuwenoude bos Amelisweerd. Al bijna vijftig jaar is er protest tegen de verbreding van de A27, ten koste van een deel van Amelisweerd. BBB en GroenLinks zijn beide uitgesproken tegen het project. GroenLinks wil zelfs dat Amelisweerd eigen rechten krijgt. Dat wordt nog spannend als de samenwerking met de Utrechtse nummer drie, de VVD, moet worden gezocht. Die wil vooral meer snelwegen en een betere ‘doorstroming’ van het verkeer.

Zeeland: (ont-)polderen

Na jaren juridische strijd was het in 2022 zo ver. Het eerste water stroomde de Zeeuwse Hedwigepolder in, om zo de natuurkwaliteit in de Westerschelde te herstellen. De stijging van de zeespiegel door klimaatverandering leidt ertoe dat ontpoldering weer op de agenda staat. Een no-go voor verkiezingswinnaar BBB: “We zijn tegen elke vorm van ontpoldering”. De nummer twee, een gecombineerde Pvda-GroenLinks-lijst, ziet dat héél anders. De natuur moet meer ruimte krijgen en er moeten ‘bufferzones’ gecreëerd worden om de zee buiten te houden. De SGP wil alternatieve maatregelen nemen. Natuurherstel moet ‘zo min mogelijk via ontpoldering’ plaatsvinden.

Zuid-Holland: sociale huurperikelen

Zuid-Holland heeft een tekort aan huurwoningen. Daarom wil de provincie vóór 2030 250.000 woningen gebouwd hebben. Vooral aan sociale huurwoningen is grote behoefte. Er gaan stemmen op voor een quotum. BBB is daarop tegen, en wil vooral een ‘gevarieerd aanbod’, waarbij ook ‘goedkope koopwoningen’ worden gebouwd. De VVD (nummer twee) wil wel afspraken maken over de verdelingen tussen koop en sociale huur, maar vindt dat iets tussen de provincie en de gemeenten. GroenLinks wil hardere maatregelen nemen en pleit voor een quotum van minstens 50 procent sociale huur bij nieuwbouw.