VNG-voorzitter Van Zanen: de grens is bereikt

De grens voor gemeenten is bereikt. Als er geen structureel geld aan het gemeentefonds wordt toegevoegd en de verhouding tussen rijk en gemeenten niet wordt gelijkgetrokken, gaan gemeenten niet in gesprek met het (nieuwe) kabinet over de uitvoering van gemeentelijke taken ‘en al helemaal niet over nieuwe taken’.

Eindresultaat

Dat stelde VNG-voorzitter Jan van Zanen vrijdag tijdens zijn jaarrede, voorafgaand aan de algemene ledenvergadering van de gemeentekoepel. ‘Ik ga voor het eindresultaat, en soms is daarvoor een compromis nodig. Maar er zijn momenten dat je er niet uitkomt met meebewegen. Soms moet je aangeven dat het gewoon niet verder kan, dat er een grens is bereikt. En dit is zo’n moment. De grens ligt hier.’

Dweilen

Hij hekelde in zijn jaarrede de houding van het kabinet. ‘Gemeenten krijgen steeds meer taken, maar onze positie komt steeds meer in de knel. De kraan wordt steeds verder opengezet. De taken blijven maar komen. En wij maar dweilen. En het erge is: het rijk bemoeit zich zelfs met de manier waarop wij dweilen. Het rijk bepaalt te vaak hoe wij onze taken uitvoeren.’

Duidelijke rolverdeling

Gemeenten moeten bestuurlijke vrijheid krijgen om hun taken uit te voeren, maar er is sprake van schijnvrijheid met ‘bovendien een ‘rommel-maar-wat-aan-financiering’, aldus Van Zanen. ‘Wij hebben duidelijkheid nodig over de rolverdeling én voldoende middelen.’ Gemeenten moeten aankunnen van een stabiel accres. Het accres is voor dit en volgend jaar vastgezet, maar het kabinet wil geen afspraken voor de jaren daarna. De opschalingskorting moet helemaal van tafel en de tekorten in de jeugdzorg en de Wmo moeten structureel worden vergoed. ‘Dat was en is de inzet van de VNG’, aldus Van Zanen.

Herverdeling tekorten

Een lastig dossier is de herijking van het gemeentefonds, erkent de VNG-voorzitter, ‘waarvoor wij met elkaar een juiste invulling moeten vinden.’ Met een herverdeling van tekorten schieten gemeenten niets op. ‘De koek moet dus groter.’

Conflictregeling

Om tot betere bestuurlijke verhoudingen te komen, moet de Artikel 2 van de Financiële-verhoudingswet worden aangescherpt. ‘Taak erbij, geld erbij.’ Er moet een arbitrage of conflictregeling komen die geschillen tussen overheden kan beslechten. De rol van de minister van Binnenlandse Zaken moet worden versterkt bij de taaktoedeling aan gemeenten. Ook moet de autonomie van gemeenten worden versterkt.

Financiële armslag

Minister Ollongren van Binnenlandse Zaken bracht op de ALV geen lucht voor gemeenten. In een videoboodschap stelde ze dat ze wil ‘doorpraten’ over de Wet decentrale overheden waartoe de VNG het voortouw gaat nemen. Datzelfde geldt voor structureel extra geld. ‘Voor bestuurskracht is financiële armslag nodig. Ook daarover blijven we het gesprek voeren’, aldus Ollongren.

Ferme taal

Net als Van Zanen in zijn jaarrede, spreekt ook VNG-directeur Leonard Geluk ferme taal. Als het gemeentefonds niet wordt verruimd en de autonomie van gemeenten niet wordt vergroot, gooit de VNG de deur dicht richting het kabinet, zo stelt Geluk in een interview in Binnenlands Bestuur van deze week.