Nederlanders willen een eerlijke, begripvolle en simpele overheid. Aangestuurd door eerlijke, begripvolle – lees: menselijke – politici en bestuurders. Hun voorbeeldgedrag in het publieke debat laat echter te wensen over.
‘Politici, een onsje ontspannener graag’
In een essay in Binnenlands Bestuur stellen de communicatiedeskundigen Jan Sonneveld en Marcel Bril dat er op het vlak van een eerlijke,…
In een essay in Binnenlands Bestuur stellen de communicatiedeskundigen Jan Sonneveld en Marcel Bril dat er op dat vlak nog een wereld te winnen is, vooral door taal en toon.
Recent SCP-onderzoek toont aan dat veel Nederlanders vooral negatieve gevoelens krijgen bij ‘de politiek.’ Sonneveld en Bril buigen zich over de vraag wat er aan de hand is en hoe het anders kan, zodat in 2030 het vertrouwen in politiek en bestuur groter is en de overheid ook nog als eerlijk, begripvol en simpel wordt ervaren?
Snelle soundbites
Een belangrijke reden voor die negatieve gevoelens ligt volgens hen besloten in de toon en taal die politici gebruiken. ‘Wij zien twee verschillende kampen politici: het ene kamp versimpelt moeilijke kwesties tot snelle soundbites en het andere verhult beleidskwesties door ingewikkelde taal te gebruiken, uitmondend in onnavolgbaar gebrabbel’, aldus de auteurs. ‘Bestuurders, volksvertegenwoordigers en (top-)ambtenaren hebben het politiek-bestuurlijke landschap van Nederland steeds strakker verkaveld – tot er maar twee smaken overbleven: Bestuursland en Oppositieland.’
Slachtoffers
In Bestuursland wordt bij voorkeur ambtenarenjargon en managementtaal gebezigd. ‘De toon is er gematigd. Soms steekt men er de hand zelfs in eigen boezem. Het is het land verbonden door eindeloze polders. Maar ook een land vol mistbanken en weinig heldere lucht. Om maar niemand op de tenen te trappen’, aldus Sonneveld en Bril.
Oppositieland is een land vol slachtoffers van bestuurlijk onrecht, van geëiste verboden, excuses en andere maatregelen. ‘Een land waarin een schelle toon over Gods akkers klinkt en de zon altijd zwart-wit schijnt. Een land ook waar de ander het meestal heeft gedaan. In eerste instantie is het zicht glashelder, geen mist te bekennen, maar het vergezicht komt nooit dichterbij.’
Buitengesloten
‘Het probleem samengevat: de een vlucht in versimpelen – en de ander in het verhullen van waar het echt over gaat,’ aldus de communicatiedeskundigen. ‘Jip en Janneketaal aan de ene kant en ambtenarentaal aan de andere kant. Dat lijkt de norm. Maar die norm schiet gigantisch tekort.’
Zij pleiten voor de vorming van een zogeheten Tussenland, een land waar mensen serieus worden genomen, zonder dat zij naar de mond gepraat worden. ‘Waar mensen de grote keuzes durven overlaten aan politici en bestuurders, omdat ze weten dat ze zich niet buitengesloten hoeven te voelen. Waar zwart en wit geen regel, maar uitzondering is. Waar je niet altijd hoeft te winnen of de ander altijd wil laten verliezen: minder wantrouwen, meer vertrouwen. Een land dat meer gaat lijken op het dagelijkse leven dat we ons wensen. Waar politiek en bestuur minder negatieve gevoelens oproepen, omdat ze ook echt begripvoller, duidelijker en menselijker zijn’, aldus Sonneveld en Bril.
Oneigenlijke tegenstellingen
Een onsje meer ontspannenheid zou helpen. Sleutels om dat te bereiken zijn neer nuance in stijl en taal. ‘Het mag nog een tandje menselijker: een politicus is ook maar een mens, met twijfels en onzekerheden. Geef ons als kiezers de kans om dat in onze volksvertegenwoordigers te herkennen. Net als ons leven bestaat de politiek uit maar weinig zwart-witkeuzes. Het leven zit vol dilemma’s, maar in het politieke debat worden ze te vaak misvormd tot oneigenlijke tegenstellingen.’
Dat vraagt ook om veel moed om de krampachtige tweedeling los te laten de menselijke kant meer aan bod te laten komen. ‘Het vraagt niet om een revolutie of een nieuw politiek stelsel. Geen gekozen formateur en geen afschaffing van de Eerste Kamer. Dat zijn allemaal symptomen. Nee, het vraagt alleen om mensen die in politiek en bestuur anderen benaderen zoals ze zelf graag benaderd willen worden. Eerlijk en echt, duidelijk en begrijpelijk. Niets meer en niets minder.’
Lees het volledige essay in Binnenlands Bestuur nr. 16 van deze week (inlog)
Reacties: 2
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
Zeldzame onzin dit.
Wat Nederland nodig heeft zijn politici die doen en uitvoeren wat een meerderheid van het volk wenst. Die de democratie niet aan de kant vegen door het referendum te schrappen en dan een schijn democratisch 'festival' op onze kosten ervoor terug te geven.
Politieke gajes hangen we wel apart, onder de wind. Dan ruiken we ze niet terwijl ze in hun eigen lucht hangen!
Het is nodig dat de Kamervoorzitter veel strenger gaat optreden tegen kwetsend en spottend taalgebruik van Tweede Kamerleden.
Dat geeft meer inhoud en diepgang aan het overleg. Nu is die diepgang helaas vaak ver te zoeken, wat vaak leidt tot ondoelmatig overheidsbeleid.
En de overheid moet ook het goede voorbeeld geven aan burgers, op het gebied van pestpreventie en respectvolle bejegening.
Laten we vooral geen voorbeeld nemen aan het Britse Lagerhuis, want het gejoel is daar bedroevend. Dat doet mij vaak denken aan een kudde dronken corpsballen.
Kamerdebatten moeten vooral gehouden worden via een internetforum. Daardoor worden debatten meer inhoudelijk, en daardoor kunnen Kamerleden meer worden gekozen op basis van hun wetenschappelijke kennis, dan op basis van humor en vlotte 'gebektheid'.
Ook kunnen er op een internetforum gemakkelijk weblinks worden uitgewisseld, naar wetenschappelijke onderzoeksrapporten en relevante webvideo's. En er is met zo'n webforum veel meer tijd om na te denken over reacties, dan in een mondeling debat.
Op een parallel webforum kan er worden meegepraat over de Kamerdebatten door anonieme burgers, mits respectvol, doordacht en constructief.
Ambtenaren moeten wettelijk verplicht worden om transparant en zeer begrijpelijk te communiceren. Waar nodig moeten ze daartoe een cursus volgen via kostenbesparende en aantrekkelijke internetvideo's.
Ook een educatief webforum kan daarvoor worden ingezet. Daar kunnen ambtenaren vragen stellen over hun teksten, aan experts in eenvoudig taalgebruik.
Het is om veel redenen hard nodig dat Nederland Engelstalig wordt.