‘Vertrouwenscommissies stellen burgemeester verkeerde eisen’

Het Nederlands Genootschap van Burgemeesters (NGB) is ontevreden over het werk van vertrouwenscommissies. Ze blijken niet altijd goed zicht te hebben op de rol van de burgemeester.

De soap rondom de opvolging van burgemeester Thom de Graaf in Nijmegen ligt nog vers in het geheugen. Niet alleen lagen de namen van de kandidaten al weken op straat, vervolgens slikte de raad de voordracht van de vertrouwenscommissie niet. Nummer één Sharon Dijksma (PvdA) legde het in de stemming af tegen kandidaat Hubert Bruls (CDA). Zijn ervaring als bestuurder op lokaal niveau – hij is burgemeester in Venlo – werd toch iets belangrijker gevonden dan de Haagse ervaring van Tweede- Kamerlid Dijksma.

‘Binnen vertrouwenscommissies die de sollicitanten voor een burgemeestersfunctie selecteren, wordt soms te veel waarde gehecht aan een Haags netwerk’, meent NGB-voorzitter en burgemeester van Haarlem Bernt Schneiders. ‘Een netwerk kun je snel opbouwen. Het is belangrijker is het dat je goed in staat bent de zaken binnen de gemeente goed te laten lopen. Je moet een verbinder zijn, overzicht hebben en het terrein van openbare orde en veiligheid kennen als je broekzak.’

De afgelopen maanden lagen veel van Schneiders’ collega’s onder vuur, zoals Aleid Wolfsen (PvdA) in Utrecht en Wim Cornelis (PvdA) in Gouda. Het pad van de hedendaagse burgemeester lijkt geplaveid met bananenschillen.

Veranderd

Schneiders: ‘Ik denk dat wij als Genootschap iets moeten doen aan de informatie die vertrouwenscommissies krijgen over de rol van de burgemeester. Raadsleden hebben daar niet altijd goed zicht op. De burgemeestersfunctie is de laatste decennia sterk veranderd. De deftige burgemeester die vooral representatie doet bestaat eigenlijk niet meer. In de jaren zeventig en tachtig is de burgemeestersfunctie een beetje gemarginaliseerd. Vooral de wethouders hadden het voor het zeggen. Maar nu is de burgemeester weer volop terug van weggeweest en worden er hoge eisen gesteld om het ambt succesvol uit te oefenen.’

Volgens Schneiders moet de burgemeester in het weinig stabiele politieke klimaat de ‘continue factor’ zijn: ‘Een baken van rust en degelijkheid, de linking pin tussen de raad, het college en het ambtenarenapparaat, maar bovenal met de bevolking. En als er een ramp plaatsvindt, dan moet de burgemeester er staan en kan hij zich geen enkele fout of aarzeling permitteren. De functie groeit veel meer toe naar een onpartijdige apolitieke figuur, die zorgt voor een goede gang van zaken binnen de gemeente.’

Manager

Ondertussen wordt de burgemeester ook steeds meer een manager. Op het gebied van openbare orde is die rol gevestigd. ‘Maar je ziet nu dat het lokale bestuur steeds meer taken en verantwoordelijkheden krijgt. Ook dat zal niet ongemerkt langs de burgemeester heen gaan.’

Schneiders heeft geturfd dat een gemeente gemiddeld tachtig taken uitvoert. Daar komen door de decentralisaties van het Rijk nog de jeugdzorg en de uitvoering van de Wet werken naar vermogen en de AWBZ bij. Het gemeentelijk domein wordt steeds groter. Ook op die nieuwe taken zal de burgemeester goed zicht moeten krijgen.

Schneiders: ‘Daarnaast moet een burgemeester natuurlijk zijn rol in de veiligheidsregio spelen en binnenkort ook in het nieuwe politiebestel. Dat maakt het beroep op bestuurlijke kwaliteiten alleen maar groter.’

Hij vindt dat zijn Genootschap best een lans mag breken voor de carrièreburgemeester. ‘Het is belangrijk dat burgemeesters kunnen doorstromen van een kleinere gemeente naar een grotere. Dat perspectief maakt en houdt het ambt aantrekkelijk voor de jongere generatie.

Natuurlijk staat het ambt voor iedereen open, dus ook voor Kamerleden. Maar een goed Kamerlid hoeft nog geen goede burgemeester te zijn. Het werk in de Tweede Kamer lijkt me nauwelijks enig raakvlak te hebben met de hands-on mentaliteit die van een burgemeester in een gemeente wordt gevraagd.’

Vluchtig

Om die reden zou het goed zijn, vindt Schneiders, om weer eens een nieuw profiel van de huidige burgemeester te schetsen dat door vertrouwenscommissies als basis kan worden gebruikt. ‘Daarnaast zou het een goede service zijn wanneer het Genootschap aan vertrouwenscommissies aanbiedt om een nader inkijkje in het vak te bieden. Bijvoorbeeld door eens een uurtje met een paar (oud-) burgemeesters van vergelijkbare gemeenten te praten.’

De profielschetsen zijn nu nogal algemeen en soms wat vaag, meent Schneiders. Het kan scherper en ook heel goed lokaal worden ingekleurd. ‘En tja, die Haagse contacten en ingangen zijn natuurlijk belangrijk, maar zeker zeker niet het belangrijkste. We wonen niet in een bananenrepubliek waarin bijvoorbeeld de middelen voor infrastructuur worden verdeeld op basis van de beste contacten. Dat Haagse netwerk kun je opbouwen en moet je onderhouden. Maar ook de Haagse politiek is vluchtig. Na een paar jaar zit er weer een hele nieuwe Tweede Kamer.’

Dirigent

Een echte opleiding is er niet voor een burgemeester. Een startend burgemeester kan naar de cursus ‘Het Initiatief’ van het Genootschap waar in drie maal twee dagen het vak wordt bijgebracht. En er zijn de actuele ‘tafels’ waar een burgemeester zich voor kan inschrijven.

Schneiders: ‘Dat is inderdaad niet veel achtergrond als je bedenkt dat de taak van een burgemeester is uitgegroeid tot een dirigent van een steeds groter wordend orkest, waarin niet alleen spelers maar ook nog eens partituur en instrumenten wisselen. En de bedoeling is dat het voor de bevolking zo harmonisch mogelijk klinkt natuurlijk.’

Zie ook het interview met Hubert Bruls