Omarm de bouwsector bij aanpak wooncrisis

‘Na een voortvarende start van Hugo de Jonge als minister van Volkshuisvesting dreigt de woningbouwmotor voortijdig vast te lopen’, schrijft Bram Klouwen op 1 augustus 2022 in NRC. Hij pleit voor een noodwet die bouwers dwingt om in elk plan twee derde deel van de woningen betaalbaar te bouwen. Met een set krachtige maatregelen voor een sterker lokaal bestuur. Dat is niet voldoende. Realiseren van woningbouw kan niet zonder ontwikkelaars. Hoog tijd dat de minister met hen in gesprek gaat.

Regie op de opgave is nodig

De dadendrang van de minister komt voort uit het inzicht dat de grote maatschappelijke problemen niet als vanzelf worden opgelost door ze aan de markt en lokale overheden over te laten. Integendeel: doordat het Rijk ruim 10 jaar lang geen regie heeft gevoerd over de landelijke opgave, is de oplossing voor de toenemende woningtekorten ver uit zicht geraakt. Een structurele regierol van het Rijk, concreet van de minister, is noodzakelijk. Hij moet aangeven wat de landelijke opgave is, organiseren dat die opgave wordt opgepakt en zo nodig gaandeweg wordt bijgestuurd en ervoor zorgen dat alle betrokken partijen een reële bijdrage leveren. Dat vraagt om regie; niet regie over andere partijen, maar regie op de opgave.

Radicale omslag bij overheden

Om deze regie op te pakken, heeft de directie Woningbouw van het ministerie een radicale omslag gemaakt. Van een volgende, naar een aanjagende en stimulerende rol. Zij verdient hiervoor veel meer waardering dan ze meestal krijgt. Dit vraagt ook een omslag van de andere betrokken partijen. Zo zijn provincies nu aangewezen als trekker voor de woningbouw in hun gebied. Na jarenlang pleiten voor meer inzet en middelen van het Rijk om woningbouw mogelijk te maken, zijn zij nu verantwoordelijk voor de uitwerking van de landelijke opgave in regionale programma’s. De meerderheid van de provincies pakt hun nieuwe rol snel op: uitwerken van hun eigen aandeel in de landelijke opgave, onderzoeken waar ze kunnen versnellen en hoe ze meer woningen kunnen realiseren – ook in de betaalbare categorieën.

Bouwsector onderdeel van het probleem?

Bij de oplossing van het woningtekort krijgen provincies te maken met verschillende uitdagingen. Denk onder andere aan een tekort aan bouwlocaties, stikstofproblematiek, mobiliteitsknelpunten en stijgende bouwkosten. Betrokkenen – overheden en de markt – zullen samen werkenderwijs moeten bekijken hoe ze die kunnen aanpakken. Het opiniestuk van Bram Klouwen laat zien hoe nu vaak tegen de bouwsector aan wordt gekeken: als onderdeel van het probleem. Een obstakel voor betaalbare woningbouw. Een sector die met wettelijke maatregelen gedwongen kan worden om betaalbaar te bouwen.

Aan tafel met de bouwsector

De realisatie van woningbouw kan niet zonder ontwikkelaars en bouwers. Anders dan de woningcorporaties, die met de minister vergaande prestatieafspraken hebben gemaakt over nieuwbouw, verduurzaming en huurmatiging, is de bouwsector nog onvoldoende in beeld in de aanpak van de minister. Vanuit het Rijk is een appèl op de bouwsector nodig om mee te willen werken aan de oplossing van de wooncrisis. De minister zal in gesprek moeten met – om te beginnen – de grote ontwikkelaars. Hoe groot is hun portefeuille, hoeveel woningen kunnen zij realiseren en is versnellen mogelijk? En hoe is de samenstelling van de portefeuille? Zijn afspraken te maken over een verdeling, met twee derde betaalbare woningen per ontwikkelaar? En kan dit ook duurzaam, klimaatbestendig en gaandeweg steeds meer circulair? Dat is immers de enige reële mogelijkheid om de benodigde woningen te realiseren.

Meewerken aan oplossing van het woningtekort

Voor de ontwikkelaars-bouwers biedt dit gesprek interessante kansen: bijvoorbeeld 10 jaar lang een gegarandeerde structurele bouwstroom van 100.000 woningen. Bovendien voorkomt dit noodwetten, nog meer eisen, langere procedures en juridische gevechten, met extra vertraging en planuitval tot gevolg. De bouwsector moet uitgenodigd worden om mee te werken aan de oplossing van de wooncrisis. Hoog tijd dus dat de minister deze opgave oppakt.