Weg met scheiding sociale zekerheid, werk en onderwijs

De arbeidsmarktkrapte neemt zorgwekkende vormen aan. Met de huidige inrichting van de arbeidsmarkt zijn we in Nederland onvoldoende in staat dit probleem op te lossen stellen Yvonne Bieshaar, Partner Sociaal Domein bij BMC en Marco Wilke Senior Adviseur bij BMC. Zij pleiten voor een paradigmaverandering en aantrekkelijke dienstverlening.

In de meeste gemeenten zijn de coalitieakkoorden gesloten. Nu het zomerreces voorbij is, kunnen de colleges aan de bak. Uitdagingen genoeg. In de vorm van de alomtegenwoordige tekorten op de arbeidsmarkt bijvoorbeeld. Yvonne Bieshaar: ‘Vaak wordt gewezen op economische groei als oorzaak of corona. Hoewel die ontwikkelingen het tekort versterken zijn vergrijzing èn ontgroening verreweg de belangrijkste oorzaken. We weten al tientallen jaren dat we daar last van krijgen, maar we hebben onvoldoende maatregelen getroffen. Nu groeit de ‘sense of urgency’, maar waar te beginnen? En wie staat er aan de lat? Ondernemers? Onderwijs? De overheid? En welke overheid? Het Rijk? Gemeenten? Allemaal zijn ze mede-eigenaar van een deel van het probleem maar niemand lijkt verantwoordelijk voor het geheel. We hebben jarenlang niet geïnvesteerd in een goede arbeidsmarktinfrastructuur, daarin moeten we nu een flinke inhaalslag maken’.

Duwen, niet trekken

De centrale rol is voor de overheid, verduidelijkt Marco Wilke. ‘Maar die moet niet alles zelf (willen) doen. De overheid moet geen trekker zijn, maar een slimme duwer. Duwen is richting geven, trekken is “doe wat ik zeg op mijn manier”, dat werkt niet. Stimuleren en faciliteren, verleiden en verbinden, dat zou de “duwende” rol van de overheid moeten zijn.’ Bieshaar vult aan: ‘Er zijn de afgelopen 10-15 jaar veel onzekere banen ontstaan, zoals Borstlap het noemt; slecht geregeld werk. De zekerheid van die banen moet omhoog, door hogere beloning en betere arbeidsvoorwaarden. Meer betalen is zeker een onderdeel van de oplossing, maar het is niet het enige.’ Wilke: ‘Anders ben je bezig met een zero sum game: mensen veranderen van baan, maar het aantal werkenden groeit niet.’

Onbenut talent

Bieshaar en Wilke pleiten voor de activatie van onbenut talent. Marco Wilke: ‘Dan denken mensen aan bijstandsgerechtigden, maar de onbenutte groep is groter: mensen die zijn afgehaakt, parttime werken, afwachtende herintreders, arbeidsmigranten en statushouders; er is een grote groep die (meer) wil werken maar dat niet doet of niet mag, bij elkaar zo’n 1,2 miljoen mensen.’ Naast een aanbodprobleem heeft de arbeidsmarkt ook een vraagprobleem constateert hij. ‘Door automatisering en robotisering zou de arbeidsvraag verminderen. Daar is weinig van terechtgekomen, die vraag stijgt juist. Ik ben econoom. Economen gaan ervan uit dat op een markt vraag en aanbod automatisch in evenwicht komen. Maar de arbeidsmarkt is niet in evenwicht. Verre van.’

Talentcentra

Bieshaar: ‘In Nederland maakten we een verdeling tussen sociale zekerheid, werk en onderwijs. Op die drie onderdelen is een paradigmaverandering nodig. We moeten af van die strikte scheiding.’ Bieshaar en Wilke zien veel in talentcentra, die onbenut talent adviseren en begeleiden. Wilke: ‘Ik zie talentcentra als aantrekkelijke winkels, met de efficiëntie van een uitzendbureau en toegang tot alle voorzieningen die mensen verder helpen. Centra die uitstralen: fijn dat je er bent, wat kan ik voor je doen?’ Koppel deze dienstverlening los van het hebben van een uitkering; iedereen die iets (anders) wil op de arbeidsmarkt moet er terecht kunnen. Voor alles tussen een klein advies en volledige omscholing.’