Knollen voor citroenen

Tegenspraak is een nuttig iets in onze democratie. Veel bestuurders zullen de noodzaak van het hebben van goede checks and balances onderschrijven. 

Maar als die tegenspraak van bijvoorbeeld pers, onafhankelijke adviesraden of onderzoekers henzelf treft, wurmen sommigen van hen zich in vreemde bochten om klare, maar pijnlijke bevindingen over ondeugdelijk beleid te weerspreken.

Neem Venlo. Nadat onderzoeksjournalist Sjors van Beek vorig jaar uit de doeken deed dat de echtheid van een joods badhuis (mikwe) in die gemeente hoogst twijfelachtig was, volgde de Venlose rekenkamer met een ronduit vernietigend rapport over de gevolgde gang van zaken. Het vermeende joodse badhuis – waarvoor de gemeente het plaatselijke museum liet verbouwen om het een prominente plek te kunnen geven – bleek niet meer dan een oude, maar verder alledaagse kelder.

Erger was de conclusie van de rekenkamer over de rol van de stadsarcheoloog in de hele kwestie. “Tegenargumenten werden genegeerd, rapportages aangepast en tenslotte zelfs data gemanipuleerd. De eenzijdige en onjuiste voorstelling van zaken kan niet anders worden aangemerkt als misleidend tot bedrieglijk”, zo oordeelde de rekenkamer over diens handelen.

Met andere woorden, omwille van het zekerstellen van een toeristische trekpleister voor de stad bleek willens en wetens een loopje genomen met de feiten. Vorige week kwam het college van burgemeester en wethouders na zes maanden dan eindelijk met een reactie op het rekenkamerrapport. Het college erkent dat er ‘grote fouten’ zijn gemaakt en steekt deels de hand in eigen boezem: “Ook bestuurders moeten zich scherp bewust blijven van een mogelijk spanning tussen resultaatgerichtheid en zorgvuldigheid.”

Maar voor het overige schuift het college de conclusies van de rekenkamer over het handelen van de archeoloog in een brief aan de raad volledig opzij. “Ook werd niet aangetoond dat er sprake was van bedrog, het manipuleren van gegevens dan wel misleiding”. Dat schreeuwt om een nadere onderbouwing, maar die ontbreekt. Diverse partijen willen na het reces een debat over het mikwe-dossier en de brief van het college. Begrijpelijk, want zoals het er nu staat heeft het er alle schijn van dat het college de hoofdboodschap van de onafhankelijke onderzoekers niet begrijpt of – waarschijnlijker – niet wil begrijpen.

Als het rekenkamerrapport en de journalist met hun op feiten gebaseerde speurwerk één ding duidelijk maken, is het wel hoe gezond het voor onze democratie is dat er instanties zijn die bestuurders – en ambtenaren! – wijzen op misstappen. Hoe pijnlijk en beschamend ook, beter is het in zulk soort gevallen ten halve te keren dan ten hele te dwalen. Voor sommige machthebbers is er blijkbaar nog een hoger goed.