Gemeentefinanciën: de geldstromen van de gemeente
De gemeentelijke, financiële uitdagingen.
Als overheidsprofessional ben je ongetwijfeld bekend met de complexiteit van gemeentefinanciën. De geldstromen binnen een gemeente zijn een belangrijk onderdeel van het lokale bestuur en hebben directe invloed op de dienstverlening aan burgers. In deze blog onderzoeken we hoe gemeenten aan hun geld komen, waar ze het aan uitgeven en hoe de verdeling plaatsvindt. Ook kijken we vooruit naar de financiële uitdagingen die gemeenten in 2026 te wachten staan.
Persoonlijk studieadvies
Wilt u weten welke opleiding of training het best bij u past? Vraag dan een persoonlijk studieadvies aan. We nemen dan zo snel mogelijk contact met u op. Heeft u vragen dan kunt u ons ook bereiken via info@bestuursacademie.nl.
De inkomstenbronnen van gemeenten
Gemeenten hebben verschillende bronnen van inkomsten om hun taken uit te voeren en diensten aan te bieden. De belangrijkste inkomstenbronnen zijn:
Persoonlijk studieadvies
Wilt u weten welke opleiding of training het best bij u past? Vraag dan een persoonlijk studieadvies aan. We nemen dan zo snel mogelijk contact met u op. Heeft u vragen dan kunt u ons ook bereiken via info@bestuursacademie.nl.
1. Gemeentefonds
Het Gemeentefonds is de grootste inkomstenbron voor de meeste gemeenten. Dit fonds wordt gevuld door het Rijk en verdeeld over alle gemeenten in Nederland. De verdeling is gebaseerd op verschillende factoren, zoals het aantal inwoners, de sociale structuur en de oppervlakte van de gemeente. Het Gemeentefonds zorgt voor een zekere mate van financiële gelijkheid tussen gemeenten, ongeacht hun economische situatie.
In één dag weer helemaal op de hoogte
Op de hoogte blijven van alle relevante wijzigingen en ontwikkelingen in uw vakgebied? Kom naar een van de actualiteitendagen. In één dag bent u weer helemaal bij en weet u wat die ontwikkelingen betekenen voor uw dagelijkse praktijk.
Maatwerk
De Bestuursacademie Nederland organiseert opleidingen en trainingen op maat. Op basis van uw wensen en de leerdoelen in uw organisatie stellen we scherpe opleidings- en trainingsprogramma’s samen. We voeren deze trajecten uit waar en wanneer u dat wenst. Laat uw opleidings- of trainingswensen bij ons achter en we nemen snel contact met u op om de mogelijkheden te bespreken.
2. Lokale belastingen en heffingen
Gemeenten heffen verschillende lokale belastingen om hun inkomsten aan te vullen. De belangrijkste zijn:
In één dag weer helemaal op de hoogte
Op de hoogte blijven van alle relevante wijzigingen en ontwikkelingen in uw vakgebied? Kom naar een van de actualiteitendagen. In één dag bent u weer helemaal bij en weet u wat die ontwikkelingen betekenen voor uw dagelijkse praktijk.
- Onroerendezaakbelasting (OZB)
- Afvalstoffenheffing
- Rioolheffing
- Parkeerbelasting
- Toeristenbelasting
Deze belastingen en heffingen geven gemeenten de mogelijkheid om extra inkomsten te genereren en specifieke diensten te financieren.
Maatwerk
De Bestuursacademie Nederland organiseert opleidingen en trainingen op maat. Op basis van uw wensen en de leerdoelen in uw organisatie stellen we scherpe opleidings- en trainingsprogramma’s samen. We voeren deze trajecten uit waar en wanneer u dat wenst. Laat uw opleidings- of trainingswensen bij ons achter en we nemen snel contact met u op om de mogelijkheden te bespreken.
3. Specifieke uitkeringen
Naast het Gemeentefonds ontvangen gemeenten ook specifieke uitkeringen van het Rijk voor bepaalde taken of projecten. Deze uitkeringen zijn geoormerkt en moeten worden besteed aan vooraf bepaalde doeleinden, zoals infrastructuur of sociale voorzieningen.
4. Overige inkomsten
Gemeenten hebben ook andere inkomstenbronnen, zoals:
- Leges voor vergunningen en documenten
- Huurinkomsten uit gemeentelijk vastgoed
- Dividenden uit deelnemingen in bedrijven
- Subsidies van provincie, Rijk of Europese Unie
Uitgaven van gemeenten
De inkomsten van gemeenten worden besteed aan een breed scala aan taken en verantwoordelijkheden. De belangrijkste uitgavenposten zijn:
1. Sociaal domein
Een groot deel van het gemeentelijke budget gaat naar het sociaal domein, dat belangrijke diensten omvat zoals jeugdzorg, maatschappelijke ondersteuning (wmo) en de Participatiewet. Gemeenten zorgen ervoor dat kwetsbare inwoners de juiste ondersteuning krijgen. Dit varieert van hulp bij het vinden van werk tot armoedebestrijding en schuldhulpverlening tot zorg voor ouderen. Dit vraagt om samenwerking met zorginstellingen en maatschappelijke organisaties om een integrale aanpak te waarborgen.
2. Ruimtelijke ordening en volkshuisvesting
Gemeenten investeren in de ontwikkeling en het onderhoud van de openbare ruimte. Dit omvat het opstellen van bestemmingsplannen, het faciliteren van woningbouwprojecten en het verbeteren van infrastructuur en openbaar vervoer. Daarnaast streven gemeenten naar duurzame ontwikkeling, waarbij groenvoorzieningen en openbare ruimtes worden geïntegreerd, zodat inwoners kunnen genieten van een aantrekkelijke en leefbare omgeving.
3. Onderwijs
Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de onderwijshuisvesting en het bieden van adequate faciliteiten voor onderwijsinstellingen. Ze zijn verantwoordelijk voor de bouw, het onderhoud en de renovatie van schoolgebouwen, zowel voor basisscholen als voor middelbare scholen. Daarnaast kunnen gemeenten betrokken zijn bij het stimuleren van samenwerkingen tussen scholen en lokale organisaties, zoals sportverenigingen en culturele instellingen, om een breder aanbod van buitenschoolse activiteiten te creëren. Dit bevordert niet alleen de onderwijskwaliteit, maar ook de sociale cohesie in de wijk.
4. Openbare orde en veiligheid
Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de openbare orde en veiligheid, waaronder de inzet van politie en handhaving. Ze zorgen voor brandveiligheid en crisismanagement, ontwikkelen noodplannen en verbeteren de leefomgeving door straatverlichting en veilige fietspaden. Daarnaast stimuleren ze buurtpreventie en burgerparticipatie om sociale cohesie en veiligheid in de gemeenschap te bevorderen, en bieden ondersteuning tegen radicalisering en sociale onrust.
5. Cultuur, sport en recreatie
Investeringen in cultuur, sport en recreatie zijn belangrijk voor de leefbaarheid en het welzijn van inwoners. Gemeenten financieren en ondersteunen diverse culturele voorzieningen, zoals bibliotheken, theaters, musea en kunstprojecten. Daarnaast zijn gemeenten verantwoordelijk voor het onderhoud en de ontwikkeling van sportfaciliteiten, waaronder sportvelden, zwembaden en sporthallen. Bovendien kunnen gemeenten sportevenementen en -initiatieven ondersteunen om inwoners te motiveren om actief deel te nemen aan sport en recreatie.
6. Bestuur en organisatie
Een deel van het gemeentelijke budget wordt besteed aan de interne organisatie en het bestuur. Dit omvat salarissen van ambtenaren en bestuurders, kantoorhuisvesting en investeringen in IT-systemen om de dienstverlening te verbeteren. Daarnaast is het belangrijk dat gemeenten transparant en efficiënt opereren, wat vraagt om een goede communicatie en samenwerking tussen de verschillende afdelingen om de gemeentelijke doelstellingen te realiseren.
Verdeling van de financiële middelen
De verdeling van middelen binnen een gemeente is een complex proces dat wordt gestuurd door politieke besluitvorming. Het college van B en W stelt jaarlijks een begroting op die door de gemeenteraad moet worden goedgekeurd. Deze begroting legt vast hoe de beschikbare middelen worden verdeeld over de verschillende beleidsterreinen en projecten.
Bij het opstellen van de begroting spelen verschillende factoren een rol:
- Wettelijke verplichtingen
- Politieke prioriteiten
- Maatschappelijke behoeften
- Economische ontwikkelingen
- Langetermijninvesteringen
Het is een voortdurende uitdaging om de juiste balans te vinden tussen verschillende belangen en prioriteiten, zeker gezien de beperkte financiële middelen.
Financiële uitdagingen in ravijnjaar 2026
In 2026 wordt voor veel gemeenten een significant financieel tekort verwacht, veroorzaakt door verschillende factoren:
- Toenemende kosten in het sociaal domein, met name in de jeugdzorg
- Vergrijzing en de daarmee samenhangende stijging van zorgkosten
- Klimaatadaptatie en energietransitie
- Mogelijke hervormingen in het Gemeentefonds
Gemeenten kunnen zich voorbereiden op de financiële uitdagingen van 2026 door langetermijnplanning en scenarioanalyses te ontwikkelen, digitale innovaties te omarmen voor efficiëntie en regionale samenwerkingen te stimuleren. In onze blog Ravijnjaar 2026 lees je meer over de gevolgen van deze financiële uitdagingen en hoe je je als gemeente hierop voorbereidt.
Help jouw gemeente om financieel toekomstbestendig te zijn
Wil jij graag je financiële expertise vergroten om gemeenten te helpen met deze financiële uitdagingen? Ontdek onze Finance en Control-opleidingen, speciaal ontworpen voor professionals in de publieke sector. Of je nu je kennis van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) wilt verdiepen, je adviesvaardigheden wilt aanscherpen of strategisch financieel beleid wilt vormgeven, wij hebben de juiste opleiding voor jou.
Meer weten?
Heb je vragen of behoefte aan persoonlijk opleidingsadvies? Neem contact op met een van onze studieadviseurs via 035 – 7 604 850 of vul het contactformulier op onze website in, wij nemen dan zo snel mogelijk contact met je op.
Persoonlijk studieadvies
Wilt u weten welke opleiding of training het best bij u past? Vraag dan een persoonlijk studieadvies aan. We nemen dan zo snel mogelijk contact met u op. Heeft u vragen dan kunt u ons ook bereiken via info@bestuursacademie.nl.
In één dag weer helemaal op de hoogte
Op de hoogte blijven van alle relevante wijzigingen en ontwikkelingen in uw vakgebied? Kom naar een van de actualiteitendagen. In één dag bent u weer helemaal bij en weet u wat die ontwikkelingen betekenen voor uw dagelijkse praktijk.
Maatwerk
De Bestuursacademie Nederland organiseert opleidingen en trainingen op maat. Op basis van uw wensen en de leerdoelen in uw organisatie stellen we scherpe opleidings- en trainingsprogramma’s samen. We voeren deze trajecten uit waar en wanneer u dat wenst. Laat uw opleidings- of trainingswensen bij ons achter en we nemen snel contact met u op om de mogelijkheden te bespreken.
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.