Bloemendaal betaalt eigenaren Elswoutshoek 7,5 ton

De gemeente Bloemendaal heeft de eigenaren van landgoed Elswoutshoek een afkoopsom van 750.000 euro betaald, omdat de gemeente hen jarenlang heeft tegengewerkt. Het bedrag werd bekend toen de accountant erop stond dat het in de jaarrekening moest. De afkoopsom was deel van een geheime deal, waarover de gemeenteraad in beslotenheid vergaderde en stemde. Burgemeester doet aangifte van het lekken van de stemverhouding.

Drama
De kwestie-Elswoutshoek houdt de gemoederen in de gemeente Bloemendaal al jarenlang bezig, al sinds koop van het landgoed door de gebroeders Rob en Hans Slewe in 2009. De broers wilden het verwaarloosde landgoed opknappen en er wat bijbouwen, maar de gemeente Bloemendaal vond dat de landgoederen intact moesten blijven, zoals ze waren. Het geschil leidde tot een drama dat twee wethouders en twee burgemeesters de kop kostte en het raadslid Marielys Roos een veroordeling voor het schenden van het ambtsgeheim. Die zaak is nog niet ten einde, want Roos gaat in cassatie.

Mediator

In samenwerking met het Haarlems Dagblad bracht ReportersNL deze week naar buiten dat er een deal is gesloten tussen de gemeente Bloemendaal en de gebroeders Slewe, nadat zij op bevel van de rechter met een mediator om de tafel zijn gaan zitten. Over het bedrag in die deal mochten zowel de Slewes als de gemeente niets naar buiten brengen, maar dat was gerekend buiten accountant Baker Tilly die de gemeentelijke jaarrekening moest goedkeuren en dat zonder de vermelding van het bedrag niet wilde doen. Het bleek dat Rob Slewe drie ton schadevergoeding ontving en Hans Slewe 4,5 ton.

Geheimhouding

In de uitzending van ReportersNL zei Klaartje Peters, bijzonder hoogleraar lokaal en regionaal bestuur aan de Universiteit Maastricht, dat geheimhouding bestaat voor tijdelijke zaken, zoals dat je niet bekend wilt maken wat het maximale budget is voor een bouwproject. ‘Na de aanbesteding kan het naar buiten. Je houdt iets geheim onder afgebakende voorwaarden’, aldus Peters die het moeilijk te begrijpen vindt waarom de deal met de Slewes geheim blijft. ‘Er moet wettelijke grond voor zijn. Het mag niet zomaar. Anders gaat iemand er toch wel over aan de bel trekken.’

Gezichtsverlies

Het lijkt erop dat de gemeente niet met de billen bloot wil, nu er zoveel geld mee is gemoeid. Peters herkent dat wel, want ‘dat is vaker een motief om dossiers geheim te houden’. ‘Maar gezichtsverlies is geen terechte grond om iets geheim te houden. Het zou onverstandig zijn als dat de reden is, het wordt linksom of rechtsom ooit bekend. Het moet landen in de boekhouding en in gemeente zoals Bloemendaal blijft zoiets niet geheim.’ Dat is het dus ook niet gebleven. Toch doet burgemeester Elbert Roest aangifte van lekken, namelijk over de stemverhouding in de raad over de deal. PvdA en Liberaal Bloemendaal zouden tegen hebben gestemd. Die verhouding had geheim moeten blijven.

Besloten

John Bijl, directeur van het Periklesinstituut, snapt niet hoe die vergadering is verlopen. ‘Deze was besloten, maar je mag niet over de jaarrekening vergaderen in beslotenheid. Ik vraag me af of de geheimhouding op die stukken in die vergadering wel klopt.’ De voorzitter kondigde aan dat deze vergadering besloten zou zijn, evenals de stemming. ‘Maar zonder argumenten dat het besloten moest worden. Dat kan wel, maar is niet netjes.’ Het is een paradox in de wet: als hoogste orgaan hoef je niet te motiveren waarom je de vergadering besloten houdt. ‘Dit is wel gelimiteerd in Wob-artikel 10, maar je kunt nooit controleren of de juiste motieven zijn gebruikt voor beslotenheid. Het kan niet omdat je het niet leuk vindt en je moet wel naar eer en geweten handelen, al gebeurt dat niet altijd.’

Precedentschepping
Of een dergelijke ‘geheime’ deal wel kan hangt volgens Bijl af van hoe deze is opgeschreven. ‘Ik kan me voorstellen dat je die deal in vertrouwen sluit en details van de overeenkomst niet openbaar wilt maken. En je kent de politieke consequenties niet. Een precedentschepping kan ook reden zijn om details niet openbaar te maken. Maar daar gaat de raad zelf over. Geld is niet de enige reden om iets niet openbaar te maken. Als het kan leiden tot milieuschade hoef je het ook niet openbaar te maken. Maar het ging hier vooral om het bouwen van een paardenbak.’ Volgens Klaartje Peters is ‘gezichtsverlies’ geen grond voor geheimhouding. Zou de deal dus alsnog openbaar moeten worden?

Sukkels
Bijl vraagt zich af hoe je erachter komt dat de grond voor geheimhouding niet goed is. ‘Die grond moet de gemeenteraad weten, want zij moet deze bekrachtigen. Het zijn domme sukkels als ze dat doen als ze die grond niet weten.’ De wet gaat ervan uit dat de gemeenteraad weet onder welke gronden een gemeenteraad geheimhouding kan opleggen. ‘Als het college graag geheimhouding wil, omdat het zo ingewikkeld en politieke heftige materie is, dan moet de gemeenteraad zeggen: dat is geen goede geheimhoudingsgrond. De griffier of burgemeester moet dat tegenhouden. Anders is het net zoiets als wanneer je een stuk krijgt dat zegt: er komt een busbaan door het dorpscentrum, omdat we daar zin in hebben. Maar hoe je het ook wendt of keert: je mag die grond geheim houden.’

Stemming
Dat de stemming niet openbaar mag zijn vindt Bijl eigenlijk moeilijker en dat hangt volgens hem af van de verhouding met de jaarrekening. ‘Dat de accountant het bedrag bekend heeft gemaakt lijkt me een duidelijke zaak. Dat vraagt de Wob ook en dat zijn algemene beginselen van het openbaar bestuur.’
Verder vindt hij dat je in een democratie niet bang moet zijn dat de stemverhouding naar buiten komt. ‘Als je besloten vergadert mag je wel de uitslag van de stemming bekendmaken, maar er is geen uitspraak of dat ook inclusief de stemverhouding is.’

'Op gebruikelijke wijze'
De raad mag dus zelf bepalen of ook de stemverhouding wordt vrijgegeven. ‘De wet zegt wel dat de besluitenlijst ‘op gebruikelijke wijze’ openbaar moet worden gemaakt. Of een rechter vindt dat dit betekent dat dit inclusief stemverhouding is, omdat dat ook ‘gebruikelijk’ is, durf ik niet te zeggen.’ De raad kan wel besluiten om de behandeling (argumentatie) besloten te houden ‘om hen te beschermen’. ‘Ik kan me wel wat voorstellen bij dat argument, maar vindt dus ook dat een democratie er tegen moet kunnen dat er mensen zijn die ergens tegen stemmen.’