50.000 vrijwilligers stembureaus nodig, gemeenten werven nog niet

Het wordt aanpoten voor gemeenten, de Tweede Kamerverkiezingen op 22 november 2023. De VNG waarschuwde eerder al dat de verkiezingen hoe dan ook niet voor de tweede helft van november gehouden zouden moeten worden, anders zouden gemeenten in de problemen komen.

De Kiesraad benadrukt naar aanleiding van de verkiezingen van maart dat het belangrijk is om het vrijwilligersbestand op peil te houden. Ondanks de waarschuwingen voor krappe planningen en de vertraging bij de tellingen na de Provinciale Staten- en Waterschapsverkiezingen in maart dit jaar, zijn veel gemeenten bijna drie weken na de val van het kabinet nog niet begonnen met de werving van nieuwe vrijwilligers.

Europese verkiezingen

‘Op dit moment zijn er geen verkiezingen gepland’, ‘De eerstvolgende verkiezingen zijn in 2024. U stemt dan voor het Europese parlement’, of ‘Donderdag 6 juni 2024 vinden de Europese Parlementsverkiezingen plaats’. Wie in gemeenten als Eemsdelta, Lansingerland of Rhenen wil meedoen als stembureauvrijwilliger bij de Tweede Kamerverkiezingen, moet nog even geduld hebben. Informatiepagina’s verwijzen naar de Europese verkiezingen over krap een jaar, of zeggen dat er überhaupt geen verkiezingen op het programma staan.

Grotere gemeenten als Den Haag hebben soms al wel een speciale website in de lucht, maar ook daar is aanmelden als vrijwilliger nog niet mogelijk. ‘Meer informatie volgt’, kondigt de website aan. Ook in Tystjerksteradiel is de mare van de nieuwe Tweede Kamerverkiezingen inmiddels gearriveerd, maar wie vrijwilliger wil worden, kan er nog niet terecht. Een woordvoerder van de Utrechtse burgemeester Sharon Dijksma laat, gevraagd naar de plannen om vrijwilligers te werven, in eerste instantie weten dat de plannen voor de Tweede Kamerverkiezingen ‘nog besproken moeten worden’.

50.000 vrijwilligers

De VNG meldde eerder dat veel vrijwilligers na de verkiezingen van afgelopen maart hebben aangegeven niet meer beschikbaar te zijn, omdat vaak tot diep in de nacht doorgeteld moest worden. Om hoeveel vrijwilligers het gaat, weet de VNG niet. Een woordvoerder geeft aan dat naar schatting ongeveer 40.000 à 50.000 vrijwilligers nodig zijn.

De gemeente Nijmegen, die in maart nog te maken had met grote vertragingen bij het stemmen tellen, begint ondanks de vakantieperiode volgende week al met de werving van vrijwilligers. Een woordvoerder laat weten dat de gemeente ‘alles op alles’ zet om genoeg vrijwilligers te hebben. Als dat niet lukt, wordt desnoods het aantal stembureaus verminderd.

In Utrecht laat het begin van de wervingscampagne nog even op zich wachten. Een woordvoerder laat weten dat ‘naar verwachting’ in september, twee maanden voor de verkiezingen, begonnen wordt met het zoeken van vrijwilligers. Dat betekent niet dat de ambities minder groot zijn dan in Nijmegen. De gemeente denkt er zelfs over meer stembureaus te openen: ‘Als oplossing voor rijen bij stembureaus kijken we vooral naar het uitbreiden van het aantal stembureaus zodat er een betere spreiding over de stad mogelijk is. Daarvoor zijn meer vrijwilligers nodig.’

Problemen

Nijmegen is niet van plan om meer vrijwilligers te laten aanrukken vanwege de problemen bij de vorige verkiezingen. Wel ‘verzorgt de gemeente avondmaaltijden’ en wordt de centrale stemopneming opnieuw ingezet. Dankzij deze procedure worden op de avond van de dag alleen de stemmen per partij geteld. De volgende ochtend treedt dan een ‘uitgeruste ploeg tellers’ aan, die de stemmen per lijst nogmaals tellen en ook de stemmen per kandidaat tellen. Ook in Schiedam wordt niet meer van vrijwilligers verwacht dat zij na een dag op het bureau nog tot diep in de nacht stemmen gaan tellen, vertelt een woordvoerder van de gemeente.

Tijdens het stemmen zorgde in maart in sommige gemeenten ook de StembureauApp voor problemen. Deze app, gebruikt door meerdere grote gemeenten, zou stembureauvoorzitters moeten helpen bij hun werk, maar bleek flink gehinderd te worden door storingen. Het leidde tot lange wachtrijen in Nijmegen en Utrecht. Nijmegen laat weten nog ‘na te denken’ over de inzet van de app. Utrecht, dat in maart het nieuws haalde met lange rijen door de technische storingen, gaat wel door met de app. De leveranciers van de app ‘zorgen voor de noodzakelijke technische aanpassingen’.

Niet alleen een tekort aan vrijwilligers kan een kink in de kabel zijn, ook het drukken van stembiljetten neemt veel tijd in beslag. Normaal gesproken is het een proces van ongeveer 19 weken. Dat proces zal voor de verkiezingen van 22 november flink versneld moeten worden. Na het definitief vaststellen van de kandidatenlijsten, is er nog maar iets meer dan een maand om de stembiljetten te drukken. De VNG laat weten dat zij ervan uitgaat dat bij het bepalen van de verkiezingsdatum rekening is gehouden met het drukproces.