Sociale innovatie: hét antwoord op tekort aan technici?

Ik luisterde laatst naar een podcast* waarin een ondernemer vertelde hoe hij bouwt aan metselende robots om de bouwsector veel productiever te maken. Dit triggerde mij ontzettend. Vanuit CrossOver werken wij aan initiatieven en onderzoeken om het tekort aan technici op te lossen, altijd vanuit het menselijk oogpunt. Nu vroeg ik mij af: zitten wij ernaast en verspillen we onze energie aan conservatieve en inefficiënte oplossingen om het tekort aan technici op te lossen? Is het niet heel omslachtig en achterhaald om jongeren en zij-instromers te enthousiasmeren voor werk in de techniek - een sector die al decennialang kampt met een slecht imago? Moeten we allemaal vol inzetten op technologische vooruitgang in de techniek, zodat we niet afhankelijk zijn van de veranderende arbeidsmarkt?

Er is een groot tekort aan technische vakmensen, maar nog geen baanbrekende oplossing. Er wordt ontzettend veel opgezet om het tekort aan technici op te lossen. Programma’s van ‘peuters’ tot gepensioneerden**, initiatieven vanuit de overheid, opleiders én het bedrijfsleven, projecten voor zij-instromers, en dat in alle 35 arbeidsmarktregio’s van ons land. Toch daalt het aantal vakmensen in de techniek: vanwege hoge uitstroom vanwege vergrijzing terwijl het aantal (zij-)instromers deze uitstroom slechts weinig compenseert. Zitten wij er dus met z’n allen naast door in de branche zo actief in te zetten op zij-instromers en werk-naar-werk? Dweilen we met de kraan open?

Er gebeurt dus al veel op sociaal vlak, maar ligt het antwoord niet in technologische innovatie? Omdat de resultaten van huidige initiatieven beperkt zijn, is het logisch om naar alternatieven in bijvoorbeeld de technologie te kijken. Dit is extra belangrijk tegen de achtergrond van economische en demografische trends die het tekort nog nijpender maken. Er is een ontzettend krappe arbeidsmarkt, een vergrijzende populatie en het imago van de techniek zorgt ervoor dat jongeren deze sector massaal links laten liggen, zeker nu er aantrekkelijke banen in andere sectoren te over zijn. Hoe kunnen we processen versnellen, automatiseren, outsourcen, en dat allemaal met blockchain, artificiële intelligentie en robots, zodat we minder afhankelijk van het menselijk kapitaal zijn?

Dit blijkt nog erg uitdagend, omdat veel werk nog lang niet geautomatiseerd kan worden. Ruim 500 jaar geleden werd de microscoop al uitgevonden en in 1969 stond de eerste mens op de maan. Hoezo zijn wij dan nog niet in staat een metselrobot te bouwen? Metselen is een systematische taak die machines aangeleerd kan worden en zelfs deze ontwikkeling staat nog in de kinderschoenen. Toch is er net pas een robot ontwikkelt die een banaan kan pellen, ook al leidt dat in de helft van de gevallen tot een geplette banaan (Trouw, 2022). Wanneer krijgen we robots die bij iemand thuis de cv-ketel controleert? En wanneer gaan robots gesprongen waterleidingen fixen na een storm? Dit soort storingen zijn maatwerk, kennen geen one size fits all oplossing, en het ziet er daarom naar uit dat we daar voorlopig het creatieve, oplossend vermogen vanuit menselijke hoofden en handen voor nodig zullen hebben.

Daarnaast blijkt sociale innovatie juist een heel krachtig middel om maatschappelijke uitdagingen - zoals het tekort aan technici - aan te gaan. Uit onderzoek van Hoogleraar strategisch management en innovatie aan de Amsterdam Business School Henk Volberda (lees hier) blijkt dat innovatiesucces voor 75 procent wordt verklaard door sociale innovatie en voor maar 25 procent door technologische innovatie. Tegelijkertijd stijgen investeringen in onderzoek en ontwikkeling (R&D) en in informatie- en communicatietechnologieën (ICT), terwijl investeringen in sociale innovatie daalden. De World Economic Forum roept op om meer werk te maken van sociale innovatie: “No future of work without social innovation”.

Het blijft daarom cruciaal om nu in te zetten op effectieve en impactvolle sociale innovatie om het tekort aan technici op te lossen. Om dat te realiseren moeten sociale partners, beleidsmakers én bedrijven meer samenwerken om innovatieve oplossingen te bedenken voor het tekort aan vakmensen. Bedrijven zijn een essentiële schakel in het bedenken en uitvoeren van sociale innovatie: uiteindelijk worden daar de arbeidsplekken gecreëerd en opgevuld. Dus laten we met zijn allen zorgen voor meer instroom in de techniek, om zo Nederland ook in de toekomst leefbaar en welvarend te houden.

Ook benieuwd hoe je technische bedrijven kunt aanzetten tot sociale innovatie? Vanuit CrossOver hebben wij ervaring in het betrekken van technische bedrijven bij verschillende onderwerpen, zoals leven-lang-ontwikkelen en skills. Meer weten? Lees onze whitepaper hier!

Daarnaast organiseren wij maandelijks webinars over (zij-)instroom in de techniek. Wil je hierbij aanwezig zijn? Schrijf je hier in!

* https://dagennacht.nl/serie/een-podcast-over-media/ S07E20

** Er zijn veel programma’s voor basisonderwijs (lees hier en hier). Daarnaast worden gepensioneerden ingezet. Dit wordt bijvoorbeeld bij Alliander getest (bron: gesprekken CrossOver met Alliander).