Maak toekomstplan voor jeugdige met begeleiding die 18 jaar wordt

Auteur: Wout Mentink

Begeleiding op grond van de Jeugdwet stopt bij 18 jaar. Het is niet mogelijk om dit als verlengde jeugdhulp in te zetten. Vaak kan de begeleiding worden voortgezet op grond van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). De overgang van Jeugdwet naar Wmo is vaak lastiger dan alleen het doorgeven van het dossier aan de Wmo-collega. Personeelstekorten en wachtlijsten bij zorgverleners maken de puzzel nog complexer. Het is dus belangrijk dat alle belanghebbenden op tijd een goed toekomstplan opstellen om onderbrekingen in noodzakelijke zorg te voorkomen.

Waarom kan begeleiding niet als verlengde jeugdhulp worden ingezet?

Uit artikel 1.2 lid 1 onderdeel b Jeugdwet zou je kunnen afleiden dat begeleiding wel als verlengde jeugdhulp kan worden ingezet. Toch is dit niet zo. Je moet dit artikel namelijk lezen in combinatie met andere relevante artikelen uit de Jeugdwet. In artikel 1.1 Jeugdwet worden de begrippen ‘jeugdige’ en ‘jeugdhulp’ uitgelegd. Begeleiding valt onder 2° van het begrip ‘jeugdhulp’. Deze vorm van jeugdhulp kan vanaf 18 jaar niet onder de Jeugdwet doorlopen.

Overgang bij 18 jaar vaak lastig

Wij zien in onze dienstverlening dat gemeenten veel vragen hebben over de inzet van kamertraining en andere vormen van begeleiding bij jeugdigen die 18 jaar worden. Daarbij merken we dat gemeenten vaak niet goed zijn voorbereid op de overgang naar volwassenheid of zich niet bewust zijn van de veranderingen die gaan komen. Ook uit nieuwsberichten blijkt dat met name extra kwetsbare jeugdigen vaak geen soepele overgang maken van Jeugdwet naar Wmo.

Uit onderzoek van stichting het Vergeten Kind blijkt bijvoorbeeld dat 60% van de uit huis geplaatste jeugdigen 1 jaar voor hun 18de verjaardag niet weet of ze vanwege hun verjaardag moeten verhuizen. Bijna een kwart kreeg hier zelfs minder dan een maand voor hun 18de verjaardag duidelijkheid over. Veel jongeren ervaren hierdoor naast stress en onzekerheid ook onderbrekingen van benodigde zorg. In het ergste geval leidt dit zelfs tot dak- of thuisloosheid.

Jeugdigen met een licht verstandelijke beperking ervaren ook vaak een onderbreking in benodigde zorg en ondersteuning in hun overgang naar volwassenheid. Zelfs als gemeenten een toekomstplan opstellen biedt dit geen garantie voor een soepele overgang. Dit blijkt uit een recent onderzoek van Bureau HHM.

We merken dat gemeenten vaak niet goed zijn voorbereid op de overgang naar volwassenheid of zich niet bewust zijn van de veranderingen die gaan komen.

Hoe stel je als gemeente een goed toekomstplan op?

Ik heb de volgende praktische tips voor gemeenten om een overgang naar volwassenheid zo soepel mogelijk te laten verlopen.

Koop Jeugdhulp en Wmo-ondersteuning in bij dezelfde aanbieder

Het is onprettig en inefficiënt als de jeugdige van aanbieder moet wisselen omdat de gemeente jeugdhulp en Wmo-ondersteuning bij verschillende partijen heeft ingekocht. Het opstellen van een toekomstplan is makkelijker als de gemeente alle zorg bij dezelfde aanbieder inkoopt en bij de inkoop goede afspraken maakt over de overgang naar volwassenheid.

Pak op tijd de regie en betrek daarbij de jeugdhulpaanbieder

Het is belangrijk dat de gemeente in beeld heeft wie 18 jaar wordt. Gemeenten kunnen dan op tijd het gesprek aangaan en de regie pakken over het toekomstplan. Als de gemeente hierbij ook de jeugdhulpverlener betrekt ontstaat een beter zicht op de zorgbehoefte die bestaat op het moment van de overgang.

Betrek de Afdeling Werk & Inkomen

Vanaf 18 jaar kan het recht bestaan op allerlei inkomensondersteunende regelingen, zoals huurtoeslag, zorgslag en bijstand. Dit kan met namen de financiële zelfstandigheid van de jeugdige enorm vergroten. De afdeling Werk & Inkomen voert de bijstand uit. Een 18-jarige kan recht hebben op algemene bijstand voor de algemene kosten van het bestaan. Daarnaast kan recht bestaan op aanvullende bijzondere bijstand voor de kosten van levensonderhoud. Dit laatste is alleen mogelijk als de ouders de onderhoudsplicht – die geldt tot 21 jaar –  niet of maar gedeeltelijk na kunnen komen. Bij verblijf in een inrichting bestaat geen recht op algemene bijstand.

De afdeling Werk & Inkomen kan de jeugdige en de jeugdconsulent helpen bij het aanvragen van een inkomensondersteunende maatregel.

Toets je toekomstplan aan de basisvoorwaarden

Zorg ervoor dat het toekomstplan voorziet in de 5 basisdomeinen zoals geformuleerd door het Nederlands Jeugdinstituut. Deze 5 domeinen zijn:

• Ondersteuning van het sociale netwerk of mentor,
• Een stabiele woonplek om tot rust te komen,
• School en/of werk voor een passende dagbesteding,
• Inkomen zodat de jeugdige ook financieel zelfredzaam wordt, en
• Welzijn, voor mentale en fysieke gezondheid.

Maak werk van overgang naar volwassenenzorg

Landelijk bestaat er gelukkig aandacht voor dit onderwerp. In de Hervormingsagenda Jeugd staat dat ‘samenwerking en succesfactoren gebundeld en verspreid moeten worden om ervoor te zorgen dat jeugdigen een goede overgang naar volwassenenzorg maken.’ Helaas staan er in de concept agenda nog maar weinig concrete handvaten over hoe gemeenten dit moeten aanpakken. Hopelijk komen er in de definitieve agenda duidelijkere maatregelen op dit punt. Voor nu is het aan gemeenten zelf om na te denken over hoe zij omgaan met de overgang naar volwassenheid.