Wettelijke ruimte

Stel: ik ontvang een bijstandsuitkering en ik treed als hobbyzanger een paar keer per jaar op in clubs en kroegen. Ik krijg daar reiskostenvergoeding, een maaltijd en een paar biertjes voor terug. Zou ik dan ‘redelijkerwijs’ moeten weten dat zo’n optreden ‘van invloed’ kan zijn op mijn recht op bijstand?

Is het antwoord op die vraag ja, dan ben ik verplicht om die optredens te melden bij de gemeente. Doe ik dat niet, dan kan dat grote financiële gevolgen hebben. Zoals voor een man in Almere, die vanwege een aantal informele zangoptredens bijna 80.000 euro aan bijstandsuitkering moest terugbetalen.

De regel die ten grondslag ligt aan dit besluit heet de inlichtingenplicht, die luidt dat een bijstandsgerechtigde mededeling aan het college moet doen van ‘alle feiten en omstandigheden waarvan hem redelijkerwijs duidelijk moet zijn dat zij van invloed kunnen zijn op zijn arbeidsinschakeling of het recht op bijstand’.

‘Hardvochtig terugvorderen is een politieke keuze’

Concreter dan dat wordt de wetstekst niet. Toch hebben veel gemeenten het idee dat ze verplicht zijn om deze regel zo streng mogelijk uit te leggen. Het gevolg is dat van bijstandsgerechtigden ‘redelijkerwijs’ verwacht kan worden dat ze zo’n beetje al hun inkomsten en activiteiten prijsgeven. Krijg je een boodschappentas van je moeder, pas je een middag op de kleinkinderen, verkoop je een oude tv voor een paar tientjes aan de buurman? Melden!

Maar wat blijkt? Die regel is helemaal niet in beton gegoten. ‘Het is aan het college om te beoordelen of informatie relevant is voor het recht op bijstand of de arbeidsinschakeling’, schreef minister Schouten (Participatie, ChristenUnie) onlangs in antwoord op Kamervragen.

Laat het een aansporing zijn voor gemeenteraadsfracties die overal in het land bezig zijn met het opstellen van nieuwe collegeakkoorden: je kunt zelf invulling geven aan die beruchte inlichtingenplicht, en je hoeft dus niet klakkeloos op de jurisprudentie af te gaan.

En laat het ook een waarschuwing zijn. De volgende keer dat er een affaire met schrijnende terugvorderpraktijken aan het licht komt, kan de betrokken gemeente zich niet meer achter de wet verschuilen. Hardvochtig terugvorderen is een politieke keuze.