De essentie van preventie jeugdzorg

Bijdrage van: Marieke Ruinaard

Ondanks alle inzet in de jeugdzorg blijft de vraag hoe effectief we het in Nederland hebben geregeld. Want eenmaal volwassen duiken jongeren op in de GGZ en maatschappelijke opvang. Dus dat we beter ons best moeten doen, weten we. Eén van de belangrijkste kansen: sterker inzetten op de ouder-kindrelatie en veilige hechting in de eerste levensdagen van een kind. Maar hoe doe je dat bij crisis of als ouderlijke onmacht en intergenerationele overdracht aan de orde zijn?

Geleerde lessen veilige hechting

Van 2005 tot 2016 werkte ik bij Blijf Groep vrouwenopvang in Amsterdam. Hier was ik verantwoordelijk voor de ontwikkeling van de hulp aan kinderen: voor zowel de ‘meegenomen’ kinderen in de opvang als de ambulante kindergroepen. Ik verdiepte me in traumahulpverlening aan kinderen en in de ouderschapstheorie buffers voor goed ouderschap¹.  We ontwikkelden de jeugdinterventies Tijd voor Toontje, En nu ik...! en Kan iemand mij horen? en legden de basis voor de landelijke Veerkracht Methodiek die nu in de vrouwenopvang en de maatschappelijke opvang ingezet wordt.²

Dit heb ik geleerd:

• veilige hechting is niet moeilijk.
• veilige hechting is essentieel voor het doorbreken van intergenerationele overdracht.
• getraumatiseerde ouders kun je helpen om zelfvertrouwen te krijgen in hun ouderschap, wat gunstig is voor de ontwikkeling van kinderen.

90% cliënten met onveilige jeugd

In de jaren na Blijf Groep werkte ik als freelancer in verschillende organisaties, waaronder Beschermd Wonen en Maatschappelijke Opvang. Een vraag die ik altijd stelde was: wat voor jeugdervaringen brengen jullie cliënten mee? Weinig verrassend: 90% heeft een onveilige jeugd gehad. Voor mij leidde dat tot een praktische conclusie: een onveilige jeugd betekent een zeer verhoogd risico op een leven vol zorg en ellende (intergenerationele overdracht).

Ellende voorkomen

Een leven met ellende is te voorkomen als we als samenleving veel sterker inzetten op de ouder-kindrelatie en veilige hechting in de eerste levensdagen van een kind, en passende traumahulp bieden aan aanstaande ouders die met (jeugd)trauma's worstelen. Zelfs voor de ontwikkeling van de hersenen van pasgeborenen is het nut daarvan bewezen³.

Iedere ouder wil het goed doen

Zeker bij zwangerschap is het goed willen doen een belangrijke intrinsieke motivatie. Hoe kwetsbaar je situatie ook is: je wilt het goede doen, of beter doen dan je ouders.

Maar wat als je zelf nooit het goede voorbeeld hebt gehad? Of als je altijd te horen hebt gekregen dat je niets waard bent? Of als je als vader denkt dat het een moederzaak is, terwijl ook vaders zo belangrijk zijn voor de veilige hechting van kinderen? Of als je in beslag genomen wordt door je eigen trauma’s en al je grote problemen?

Geloof in eigen kunnen is te stimuleren

In de vrouwenopvang werkten we heel basaal aan de ouder-kindrelatie en het opdoen van goede ouderervaringen. Babymassage, spelen met je kind, zingen met je kind. Fijne dingen doen. Vanuit die basis konden we ook de ingewikkeldere thema’s bespreken met kinderen, zoals veilig boos worden, loyaliteit naar vaders, nare herinneringen. Met moeders bespraken we dezelfde thema’s en leerden we ze omgaan met de emoties van hun kinderen. Het geloof in eigen kunnen als moeder nam zienderogen toe.

In 6 sessies bereiken we zoveel waardevolle resultaten, waarom doen we dat niet massaal voor ouders met trauma’s?

Kinderpsychologe

Laten we aanstaande ouders vooral leren hoe belangrijk het is om te communiceren met je baby. Hoe ze hun baby vasthouden, knuffelen, brabbelen en plezier maken. En stilstaan bij vragen als hoe:

• geven we aandacht aan ouderlijke onmacht?
• bieden we traumahulp om ruimte te creëren voor goed ouderschap?
• zorgen we voor een steunend gastgezin als er even adempauze nodig is?

Vanuit de wetenschap weten we immers dat dit soort oplossingen effectief zijn.

Meer weten?

Neem dan contact op met Marieke Ruinaard. Zij is strategisch adviseur, projectleider en kwartiermaker bij RadarAdvies. Natuurlijk is Marieke voor vragen ook telefonisch bereikbaar:  06 - 1515 4556.

¹Zie: Ouderschapstheorie buffers voor goed ouderschap.
² Zie: Movisie databank effectieve sociale interventies.
³ Zie: Onderzoek ErasmusMC/Connect2Grow.