Problemen in jeugdzorg door 'race to the bottom'

De tarieven in de jeugdzorg staan enorm onder druk, aanbieders hebben het moeilijk en geld om te innoveren is er niet. Jeugdzorg Nederland vreest voor een ‘race to the bottom’ en roept gemeenten op voor eerlijke tarieven te zorgen, te beginnen bij het doorsluizen van het geld voor loonsverhogingen.

Te lage tarieven
De afgelopen weken kwamen uit verschillende delen van het land berichten over problemen tussen hulpverleners en gemeenten. De Kinderombudsman constateert bijvoorbeeld dat gemeenten te lang inzetten op lichte hulp terwijl zwaardere nodig is. In Arnhem stoppen de William Schrikker Groep (WSG) en het Leger des Heils met het leveren van jeugdhulp omdat gemeenten te weinig voor de zorg betalen. De regio Holland-Rijnland betaalt voortaan 7,5 procent minder aan jeugdzorgaanbieders. En vanuit Brabant- West is er grote kritiek op de werkwijze van gemeenten en het gebrek aan kennis bij de wijkteams.

 
Overleggen, niet onderhandelen

Jeugdzorg Nederland ziet het met lede ogen aan. Gemeenten kiezen bij het aanbesteden van jeugdzorg te vaak voor de prijs waardoor er te weinig ruimte is voor innovatie en kwaliteit. Van een eerlijk aanbestedingstraject is nauwelijks sprake, omdat aanbieders met de rug tegen de muur staan. De regio waarin gewerkt wordt, kan immers niet zomaar verplaatst worden en niet meedoen aan een aanbesteding betekent daarom vaak een fors verlies van werk. ‘Bovendien komen ze uit een subsidiesituatie’, legt voorzitter Hans Spigt van Jeugdzorg Nederland uit. ‘Ze zijn gewend om te overleggen, niet te onderhandelen. Vroeger kwam je er dan altijd pratend uit als er een probleem was. Nu krijgen ze een document voorgelegd waarop ze moeten inschrijven. Een aantal neemt daarbij een groot risico, omdat ze niet weten of ze de verplichtingen kunnen nakomen.’

Wachtlijsten
Het gevolg is de aanbieders goedkoper moeten werken dan ze kunnen. Salarissen kunnen niet omhoog of functies worden niet vervuld, wat weer leidt tot wachtlijsten. En geld voor innovatie, preventief werken, het werk anders organiseren, bij- of omscholen is er niet. ‘Maar dat heb je wel nodig als je toekomstbestendig wilt zijn’, aldus Spigt. ‘Op deze manier komt van de taakstelling innovatie niets terecht.’

Thuiszorg
Aanbieders die om dreigen te vallen omdat gemeenten de tarieven te laag stellen. In de thuiszorg gebeurde het enige tijd geleden. Spigt vreest eenzelfde scenario. ‘We moeten leren van het drama in de thuiszorg. Dat mag hier niet weer gebeuren.’ Omdat in de jeugdwet meer zekerheden zijn ingebouwd dan bij de thuiszorg, is het nog niet zo ver, maar Spigt houdt het niet voor onmogelijk. ‘De helft van de gemeenten zegt bijvoorbeeld de loonsverhoging die ze via het gemeentefonds krijgen, niet door te geven aan de aanbieders die de salarissen betalen moeten. Dan worden de problemen voor hen dus alleen maar groter.’

Overschot op budget
Afgelopen tijd bleek dat gemeenten in 2015 fors hebben overgehouden op de budgetten voor zowel de Wmo als voor jeugdzorg. Extra wrang dus, dat de uitvoerders nu in het nauw komen, vindt ook Spigt. Hij snapt dat gemeenten in eerste instantie voorzichtig hebben gebudgetteerd, maar wat hem betreft zijn er nu voldoende reserves. ‘Gemeenten hebben nu ruimte om te zorgen dat niet alleen de opdracht voor het leveren van zorg vervuld wordt, maar ook die om te innoveren en ontwikkelen. Het geld is er, dus ik zou zeggen “ga dat nu benutten”.’