Eerste Kamer akkoord met Jeugdwet

De Eerste Kamer heeft veel en grote zorgen over de uitvoering van de Jeugdwet. Met name de overheveling van de jeugd-ggz naar gemeenten en de bezuinigingen die met de decentralisatie jeugdzorg gepaard gaan, liggen de senaat zwaar op de maag. Volgende week wordt over het wetsvoorstel en een aantal moties gestemd, maar nu al is duidelijk dat een meerderheid met de wet zal instemmen.

Tanende invloed raad

Ook over de democratische controle, of beter gezegd het gebrek daaraan, zijn bedenkingen. De tanenende invloed en controlemogelijkheden van gemeenteraden door de vele samenwerkingsverbanden baart de senaat zorgen. Na beantwoording en enkele toezeggingen door de staatssecretarissen Van Rijn (VWS, PvdA) en Teeven (Justitie, VVD) in het ruim 12 uur durende debat is het zo goed als zeker dat de Eerste Kamer volgende week met de wet zal instemmen. Dit kabinet heeft dan de eerste van de drie grote decentralisatiewetten binnen het sociaal domein door beide Kamers geloodst. Hierna volgen de Participatiewet en de nieuwe Wmo. Het kabinet wil de drie wetten per 2015 laten ingaan.

Meerderheid voor

PvdA, VVD, CDA en D66 zullen hoogstwaarschijnlijk instemmen, waarmee een meerderheid voor de Jeugdwet is. SP heeft een derde termijn aangevraagd, PVV wil uitstel van de stemming. GroenLinks, ChristenUnie en SGP beraden zich nog. OSF en PvdD zullen tegen stemmen.

Bezuiniging blijft

Verzoeken om temporisering van de bezuinigingen zijn door Van Rijn van de hand gewezen. Zo groot is die taakstelling, zeker in het eerste jaar (5%) niet, zo betoogde hij. Het doel van de wet is bovendien om problemen zo vroeg mogelijk te signaleren, zodat sneller kan worden ingegrepen en daarmee doorverwijzing naar duurdere hulp kan worden voorkomen. Preventie, samenhang en integrale aanpak zijn de toverwoorden voor deze transitie, die op deze manier tot kostenbesparing zullen leiden, benadrukte Van Rijn diverse malen.

Financieel vangnet

De angst dat gemeenten zorg afwijzen omdat het geld op is, heeft Van Rijn kunnen wegnemen. Gemeenten krijgen een zorgplicht. Als het budget voor het sociaal domein op is, moeten ze de benodigde euro’s elders uit de gemeentelijke begroting halen. Het antwoord op de vraag wat er gebeurt als ook dat onvoldoende is, heeft Van Rijn niet direct gegeven. GroenLinks heeft daarop in een motie om een vangnetregeling gevraagd. Het rijk blijft als stelselverantwoordelijke eindverantwoordelijk voor de decentralisatie van de jeugdzorg, en moet met garanties komen als het financieel mis gaat, vindt GroenLinks.

Frictiekosten

Er komt een Transitie Autoriteit Jeugd; een onafhankelijke gezaghebbende commissie die bij problemen en geschillen tussen bijvoorbeeld gemeenten, zorgverzekeraars en zorginstellingen gaat overleggen en zo nodig de staatssecretaris zal vragen in te grijpen. Het probleem van de frictiekosten moet hier worden opgelost.

Zorgplicht gemeenten

Lang werd gedebatteerd over de jeugd-ggz. Evenals in de Tweede Kamer, had ook de senaat vraagtekens bij de wenselijkheid om ook dit onderdeel – nu een verzekerd recht -, over te hevelen naar gemeenten. De vrees voor willekeur en het ontzeggen – uit budgettaire overwegingen – door gemeenten van noodzakelijke hulp aan kinderen was groot. Het betoog van Van Rijn (gemeenten hebben een zorgplicht, een onafhankelijke instantie bepaalt of en welke zorg nodig is, huisartsen kunnen kinderen doorverwijzen en gemeenten moeten die zorg betalen) heeft de senaat kunnen overtuigen dat de jeugd-ggz bij de gemeenten thuishoort.

Meldpunt jeugd-ggz

Wel wil de PvdA dat er een meldpunt jeugd-ggz in het leven wordt geroepen. Gemeenten, burgers, professionals en ouders kunnen daar aankloppen met problemen of het melden van misstanden. Het kabinet moet de Kamers hierover jaarlijks  rapporteren. Een motie hiertoe wordt volgende week in stemming gebracht.

Bestuurskracht

De zorgen over de tanende invloed van de raad deelt staatssecretaris Teeven niet. Voor de decentralisaties zijn ‘robuuste’ gemeenten nodig met ‘voldoende bestuurskracht’. Als niet vrijwillig voor gemeentelijke herindeling wordt gekozen, moet regionaal worden samengewerkt. Op een enkele uitzondering na zijn rondom de jeugdzorg voldoende samenwerkingsverbanden tot stand gebracht, stelde Teeven.

Controlemogelijkheden

Gemeenten kunnen op diverse manieren grip en zicht houden op wat daar gebeurt, vindt de staatssecretaris. Via het indienen van zienswijzen op de begrotingen van de gemeenschappelijke regelingen die daartoe worden opgetuigd, bijvoorbeeld. Ook zijn gemeenschappelijke regelingen verplicht informatie te geven als gemeenteraden daarom vragen. Daarnaast kunnen raden een raadslid of bestuurder in het samenwerkingsverband afvaardigen. Ook krijgen rekenkamercommissies dezelfde bevoegdheden als rekenkamers, waardoor de controlemogelijkheden worden vergroot. De senaat nam er genoegen mee.