Met actieve wijkteams krijgen ook zorgmijders jeugdhulp

De werkwijze van een wijkteam bepaalt mede welke jongeren die jeugdhulp nodig hebben, daadwerkelijk worden bereikt. Actieve wijkteams, waarvan medewerkers de wijk intrekken en zelf jeugdhulp geven, bereiken meer jongeren van ouders met een laag inkomen dan andersoortige wijkteams. Ook bereiken zij meer jongeren met een migratieachtergrond.

Aankloppen

Gemeenten met wijkteams die vooral een loket- of verwijsfunctie hebben − en met name jongeren die op eigen initiatief bij hen aankloppen, doorverwijzen naar een jeugdhulpverlener − bereiken deze doelgroepen aanzienlijk minder. Dit blijkt uit het dinsdag gepubliceerde onderzoek ‘Jeugdhulpgebruik en de inzet van actieve wijkteams’ van het Centraal Planbureau (CPB).

 

Drempels

In gemeenten met actieve wijkteams groeide het jeugdhulpgebruik onder jongeren uit gezinnen met een laag inkomen 23 procent harder dan in gemeenten met een andere aanpak. Voor jongeren met een migratieachtergrond nam het jeugdhulpgebruik in de gemeenten met actieve wijkteams gemiddeld 40 procent sterker toe. ‘Drempels die beide groepen jongeren ervaren, worden door de medewerkers van deze actieve wijkteams beter geslecht dan in andersoortige wijkteams’, verduidelijkt Anne-Fleur Roos, programmaleider zorg van het CPB. Drempels zijn onder meer het gebrek aan kennis over het zorgsysteem en institutioneel wantrouwen. Daarnaast zijn er culturele en taalbarrières. ‘Meer inzicht in de werking van verschillende gemeentelijke aanpakken is belangrijk om gemeentelijke jeugdhulptekorten aan te pakken’, benadrukt Roos. Een derde van de gemeenten heeft een actief wijkteam en tweederde heeft een andere aanpak, bijvoorbeeld enkel een loketfunctie.

 

Opsporen zorgmijders

Een belangrijk doel van actieve wijkteams is mensen op te sporen die zorg mijden of niet de juiste zorg ontvangen. Sinds de decentralisatie van de jeugdzorg in 2015, en daarmee de komst van wijkteams in veel gemeenten, is vooral het gebruik onder jongeren uit gezinnen met de laagste inkomens het hardst gegroeid. Bij jongeren met een migratieachtergrond is vooral in de groep tweedegeneratiemigranten het jeugdhulpgebruik gestegen; met 70 procent. Het jeugdhulpgebruik van eerstegeneratiemigranten blijft met een groei van 40 procent daarop achter, zo blijkt uit het onderzoek. In de gemeenten zonder actieve wijkteams is er geen groei te zien voor de eerstegeneratiemigranten. Eerstegeneratiemigranten zijn mensen die in het buitenland zijn geboren. Tweedegeneratiemigranten zijn mensen die in Nederland zijn geboren, maar hun ouders in het buitenland.

 

Bereik

Het CPB heeft in haar onderzoek puur naar het bereik van jongeren gekeken, niet naar de kosten. ‘We kunnen niet zeggen of de aanpak van een actief wijkteam tot kostenbesparing leidt’, aldus Roos. Het is niet duidelijk of er bijvoorbeeld minder jongeren naar de tweedelijnszorg worden doorverwezen. Evenmin is duidelijk of de geboden zorg passend is. ‘De beschikbare data zijn daarvoor niet geschikt.’ Het belang van het onderzoek is echter groot, stelt Roos. ‘Voor gemeenten is het belangrijk te weten dat het verschil in aanpak door een wijkteam van invloed is op het gebruik van jeugdhulp. Of je jeugdhulp krijgt, hangt niet alleen af van het inkomen of de afkomst van je ouders, maar ook van de vraag of de gemeente waarin de jongere woont, hem of haar weet te bereiken.’

 

Harder raken

Ook in de huidige discussie over hoe te komen tot een houdbaar en betaalbaar jeugdzorgstelsel zijn de onderzoeksresultaten van belang, benadrukken de onderzoekers. Aan de zogeheten hervormingstafel worden nu concrete maartregelen op een rij gezet die tot een toekomstbestendig jeugdzorgstelsel moeten leiden. Aan die tafel zitten onder meer gemeenten, rijk en jeugdzorgaanbieders. De beperking van de toegang is een van de thema’s waarover knopen moeten worden doorgehakt. ‘Maatregelen die gericht zijn op verlaging van het gebruik van jeugdhulp raken jongeren met een migratieachtergrond en met ouders met een laag inkomen harder dan andere jongeren’, waarschuwt Roos. Aanbevelingen doet het CPB niet, maar Roos stelt dat de bevindingen van het onderzoek naar de wijkteams belangrijke input is voor de discussie die aan de hervormingstafel gevoerd.

  

Figuur 1 - Het jeugdhulpgebruik van jongeren uit lagere inkomensgroepen stijgt sneller in gemeenten met een actieve wijkteamaanpak. Elk kwartiel is een 25-procentgroep, van laag naar hoog inkomen. Met niet-wijkteamgemeenten worden gemeenten bedoeld zonder actief wijkteam. 

Bron: CPB

  

 

Figuur 2 - Binnen actieve wijkteamgemeenten is het jeugdhulpgebruik van jongeren met een migratieachtergrond sterker gegroeid vergeleken met jongeren binnen gemeenten die geen actief wijkteam hebben.

Bron: CPB