'Extra bijstandsgeld voor kansarme regio’s'

Het rijk dient bij de verdeling van bijstandsbudget over gemeenten meer rekening te houden met regionale omstandigheden. Factoren als ligging, cultuur en werkloosheid moeten in de Participatiewet worden meegewogen.

Kenmerken op gemeenteniveau

Dat is het advies van de Raad voor de financiële verhoudingen (Rfv) aan staatssecretaris Klijnsma (Sociale Zaken) over het verdeelmodel voor het inkomensdeel voor de Wet werk en bijstand (Wwb) – straks Participatiewet.

De Rfv heeft de gemaakt keuze uit vier verschillende verdeelmodellen. De absolute voorkeur van de raad is het verdeelmodel van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP). Dat verdeelmodel is gebaseerd op de kans dat een huishouden een beroep moet doen op de bijstand. Die kans is afhankelijk van zowel persoonlijke factoren (opleidingsniveau) als kenmerken die op wijk- en gemeenteniveau spelen.

Buiten invloedssfeer gemeentebestuur

De raad zegt uitdrukkelijk te kiezen voor het model dat ook rekening houdt met de regionale omstandigheden die de kans op bijstand bepalen. Daarbij gaat het om omstandigheden die echt buiten de invloedssfeer van het gemeentebestuur vallen, maar ‘mogelijk’ wel van invloed zijn op de kans dat iemand een beroep op de bijstand moet doen. Die specifieke regionale omstandigheden verdienen volgens de Rfv bij de verdeling van het bijstandsbudget over gemeenten meer aandacht.

Doelmatige uitvoering bijstand

‘Hoe moeilijker de omstandigheden van een huishouden, des te groter de kans dat het een bijstandsuitkering moet aanvragen. De kans dat iemand in de bijstand geraakt, is afhankelijk van zijn capaciteiten, de gezinssamenstelling, de wijk, de gemeente en de regio waar hij woont.’ Dat sluit volgens de Rfv aan bij de kern van de problematiek. ‘Het zijn huishoudens die bijstand ontvangen en niet gemeenten. Gemeenten dienen slechts het budget te krijgen dat hen in staat stelt de bijstand zo effectief en doelmatig mogelijk uit te voeren.’

Bestrijden van misbruik

Een nieuw verdeelmodel dient behalve rechtvaardig te zijn, gemeenten ook de juiste prikkels te geven. De prikkelwerking bestaat er vooral uit dat gemeenten financieel risicodragend zijn voor de uitvoering van de bijstand. Dat betekent dat gemeenten tekorten op hun bijstandsbudget in eerste instantie uit eigen middelen moeten bijpassen en overschotten vrij mogen besteden. Dat moet gemeenten stimuleren tot een doelmatige uitvoering – beperken van de instroom, bestrijden van misbruik en bevorderen van de uitstroom.

Beheerste prikkelwerking

De Rfv adviseert echter voorzichtig te zijn met het inbouwen van prikkels. Door te sterk de nadruk daarop te leggen kunnen gemeenten met financiële risico’s worden geconfronteerd die zij moeilijk kunnen dragen. Het SCP-verdeelmodel is in die zin volgens de raad het meest zuiver, omdat het ineffectief gemeentelijk beleid en uitvoering in het verleden niet beloont en goed beleid niet afstraft met een lagere uitkering. De mogelijkheid voor gemeenten om tegenvallers op te vangen, is immers beperkt door het kleine lokale belastinggebied. Met de decentralisaties lopen gemeenten volgens de Rfv al genoeg financiële risico’s.