‘Verkoop xtc enkel onder restricties’

Zowel bezoekers van de xtc-winkel als deskundigen vinden gereguleerde verkoop van xtc alleen acceptabel als er (strenge) restricties op zijn. Dat blijkt uit onderzoek van het Poppi Drugsmuseum en de Universiteit Utrecht naar maatschappelijke reacties op de gereguleerde verkoop van MDMA via de experimentele xtc-winkel.

Restricties

Noch de bezoekers van de xtc-winkel, noch de deelnemers aan de focusgroepen verstaan onder de termen 'legalisatie' of ‘regulering’ het volledig vrijgeven van de verkoop van MDMA, de werkzame stof in xtc. Beide groepen zijn voor (strenge) restricties op die verkoop, toont het onderzoek aan. Er werden aan hen drie scenario’s voor alternatieve, gelegaliseerde verkoop van MDMA voorgelegd: een apotheek, een smartshop en een club. Deze drie verkooppunten werden naast elkaar ingericht in een winkelpand in het centrum van Utrecht dat was geopend voor publiek tussen half juli en eind september 2022.

Voorwaarden

De 1.600 bezoekers aan de winkel gaven hun visie op diverse verkoopvoorwaarden. Ook werden er exitgesprekken gehouden en reacties op locatie geobserveerd. ‘We nodigden groepen politici en beleidsmakers gericht uit op locatie om te debatteren en het team organiseerde twee focusgroepen met deskundigen uit het preventie- en verslavingsveld, criminologen en andere experts op het gebied van drugsbeleid’, melden de onderzoekers. De centrale onderzoeksvraag was: onder welke voorwaarden vinden bezoekers en drugsdeskundigen gereguleerde verkoop van xtc acceptabel?

Geen reclame

Deskundigen blijken iets behoudender dan bezoekers en kozen voor een vierde scenario: een gespecialiseerd en neutraal verkooppunt met relatief hoge drempel. De meeste bezoekers, ongeveer driekwart, waren voor verkoop door de apotheek of een smartshop. In gesprek kwamen zij vaak uit op een scenario tussen deze twee opties in, maar met iets minder restricties dan waar deskundigen voor kozen. Ook verkoop op feestjes en clubs kon op acceptatie van 60 procent van de bezoekers rekenen. Toch juichten zij juist restricties op verkoop toe. Ze waren voor een minimumleeftijdsgrens, allerlei veiligheidsgaranties en het beperken van maximale doses in pillen. Vrijwel iedereen was tegen het toestaan van marketing en reclame.

7 op de 10 invullers is bereid om hun medisch dossier te laten inzien voordat ze MDMA kopen, zodat de apotheker hen medisch kan adviseren

Uit: De xtc-winkel: een 'ervaringsgericht' publieksonderzoek

Identiteitskaart

Onder de ongeveer 750 bezoekers die de enquête invulden is een oververtegenwoordiging te zien van mensen tussen de 18 en 29 jaar: 65 procent, gevolgd door 30 tot 49 jarigen (25 procent). Van de invullers neemt de helft een paar keer per jaar xtc, een vijfde zegt het nooit te gebruiken. Maar liefst 72 procent weet over therapeutisch gebruik van MDMA tegen PTSS. Een kwart weet dat het ook tegen depressie kan worden ingezet. En waar 60 procent 18+ de minimumleeftijd voor de aankoop van xtc ziet, vindt een kwart dat dit 21+ zou moeten zijn. 93 procent vindt het dan geen probleem om bij de aankoop zijn identiteitskaart te laten zien om de leeftijd te controleren, maar slechts 12 procent vindt het goed dat er dan een kopie van wordt gemaakt om bijvoorbeeld beter te kunnen helpen bij een medisch ongeval.

Veilig gebruik

Toch is 7 op de 10 invullers bereid om hun medisch dossier te laten inzien voordat ze MDMA kopen, zodat de apotheker hen medisch kan adviseren. Ook is bijna de helft bereid een recept te vragen aan de huisarts om MDMA te gebruiken, maar dan alleen voor therapeutische doeleinden. Ruim een kwart zou dit echter ook doen voor recreatief gebruik. Bijna twee derde van de invullers wil in de smartshop een folder ontvangen over veilig gebruik met gezondheidstips en 45 procent opteert daar voor een (medische) bijsluiter met risico’s en bijwerkingen. Ook in een club wil een derde een folder met informatie ontvangen. Daarnaast wil een derde informatie over veilig gebruik van het personeel.

Xtc-friendly

Verder vindt ruim 40 procent dat je nog best xtc mag kopen met een paar alcoholische drankjes op. Een vijfde ziet liever dat je met alcohol op geen xtc mag kopen, nog eens een vijfde is voorstander van xtc-friendly-feestjes waar geen alcohol wordt geschonken. Met een zero-tolerancebeleid op andere middelen dan xtc in een club is een vijfde van de invullers het eens. Dan zou ook de impact van xtc-verkoop duidelijk worden. Bijna een kwart ziet dat wel zitten, maar lijkt het praktisch onhaalbaar. Reden voor 30 procent van de invullers om het dan te gedogen, omdat handhaving onhaalbaar is. Een kwart vindt dat andere drugs in een club ook moeten worden gereguleerd.

Moreel dilemma

Wat ook opvalt is dat bezoekers meer geld over hebben voor een xtc-pil als deze duurzaam en milieuvriendelijk wordt geproduceerd (83 procent). Ongeveer 70 procent vindt dat het extra bedrag naar gezondheidsvoorlichting zou moeten gaan. En voor een derde zou dat extra geld moeten worden ingezet voor criminaliteitsbestrijding. Uit gesprekken met bezoekers kwam naar voren dat een aanzienlijk aantal een moreel dilemma zegt te ervaren rond het eigen gebruik en het besef bij te dragen aan een crimineel systeem. Vrouwen noemden ook risico’s als bij een man in de auto stappen voor de aankoop. ‘Vanuit deze redenaties vonden mensen het (beter/anders) reguleren van xtc bijzonder welkom.’

De handeling om xtc te verkrijgen is momenteel dermate laagdrempelig, dat sommige bezoekers nauwelijks bewust waren van de “illegaliteit” van hun handelen

Uit: De xtc-winkel: een 'ervaringsgericht' publieksonderzoek

Milieuschade

Een ander deel van de bezoekers gaf aan dat de criminele aanvoerlijn van xtc juist zeer ver van hen afstond. Velen hadden hier nog niet over nagedacht en de xtc-winkel droeg in die zin ook bij aan de bewustwording rond de aanbodkant van de huidige xtc-handel. ‘De handeling om xtc te verkrijgen is momenteel dermate laagdrempelig, dat sommige bezoekers nauwelijks bewust waren van de “illegaliteit” van hun handelen.’ Een ‘eyeopener’ voor de groep was vooral de milieuschade die samengaat met illegale xtc-productie. ‘Dit is voor de overwegend jonge doelgroep een belangrijk thema en uiteindelijk een belangrijke factor in de afwegingen over de regulering van xtc.’

Gepolariseerd

Verder bleken bezoekers ‘bijzonder goed in staat’ om complexe afwegingen te maken met een bredere blik dan zichzelf. Kwetsbare mensen moeten worden beschermd, men is begaan met gezondheid en voor veilig en verantwoord gebruik en veel bezoekers zien een groot verschil tussen MDMA en de ‘veel risicovollere’ cocaïne. Het maatschappelijk debat over het al dan niet reguleren van MDMA laait regelmatig op. Tegelijkertijd is Nederland een van de grootste producenten en exporteurs van xtc en meer dan een miljoen Nederlanders gebruikte ooit xtc, aldus het Poppi Drugsmuseum. ‘Het gesprek over regulering is echter sterk gepolariseerd, wat het denken over alternatieve scenario’s beperkt.’ Daarom werden samen met de Universiteit Utrecht drie scenario’s voor alternatieve, gelegaliseerde verkoop van MDMA onderzocht.

Verdieping

Als cross-over tussen publieksexperiment en kunstinstallatie kende het onderzoek een aantal beperkingen bij de dataverzameling. Toch geeft het rapport interessante indicaties voor vervolgonderzoek en nadere beleidsmatige exploraties, aldus het museum. ‘De xtc-winkel bleek daarnaast zeer effectief om bewustzijn en genuanceerde kennisuitwisseling onder bezoekers te creëren en om een politieke dialoog te faciliteren: op locatie, door politici en in de media.’ Het gesprek in de winkel ging voorbij aan een gepolariseerd debat over al dan niet reguleren, maar ging de diepte in naar mogelijke alternatieve scenario’s om met MDMA om te gaan. ‘Daarmee draagt het bij aan een verdieping in het Nederlandse drugsdebat.’