Helft van bijstandsgerechtigden langdurig werkloos

Niet alle bijstandsontvangers hebben evenveel kans om werk te vinden en te ontsnappen uit de bijstand. De meest kansarme groep blijft steeds langer afhankelijk van de uitkering. Ook lijkt het voor vrouwen moeilijker om van de uitkering af te komen.

Ontwikkelingen 

Dat blijkt uit een vandaag verschenen analyse van de in- en uitstroom in de bijstand. De publicatie, van vereniging Divosa en adviesbureaus BMC en Stimulansz, kijkt naar ontwikkelingen in de bijstand tussen 2016 en 2021.

Grote afstand

In die periode is het totale bijstandsvolume weliswaar afgenomen, maar niet iedereen had evenveel kansen om uit te stromen. Daarom ziet de bijstandspopulatie er in 2021 wezenlijk anders uit dan in 2016. Een steeds groter deel bestaat uit mensen die al langer dan vijf jaar een uitkering ontvangen en vermoedelijk een grote afstand tot de arbeidsmarkt hebben. In 2016 gold dat voor ongeveer een derde van alle bijstandsgerechtigden, in 2021 gaat het al om bijna de helft.

'De krappe arbeidsmarkt biedt kansen, maar scholing en begeleiding zijn wel belangrijk om de aansluiting te maken.'

Afroming

Dat betekent dat er sprake is van 'afroming' in de bijstandspopulatie: de groep die het meest 'arbeidsfit' is, weet de weg naar werk te vinden en de meest kansarme groep blijft achter. Ook zijn er steeds meer herinstromers; mensen die al eerder een uitkering hadden, vervolgens de bijstand verlaten maar toch terugvallen.

Weinig kansen

Al met al suggereren de cijfers dat een steeds groter deel van de bijstandsgerechtigden maar weinig kansen op de arbeidsmarkt heeft. De kans om werk te vinden wordt immers kleiner naar mate iemand langer in de bijstand zit. In het eerste bijstandsjaar is er een uitstroomkans van 44 procent, blijkt uit de cijfers van Divosa. In het tweede en derde jaar daalt dat tot respectievelijk 16 en 10 procent.

Aansluiting

Dat de meest kansarme groep bijstandsontvangers lijkt achter te blijven in de uitstroom, zou te maken kunnen hebben met de dalende budgetten voor begeleiding naar werk. Sinds 2010 is het participatiebudget per uitkeringsgerechtigde geslonken van 4500 naar 1500 euro. 'Uit onderzoek blijkt dat aandacht en begeleiding een belangrijke factor is om de weg naar werk te vinden', zegt Larissa van Es, procesmanager bij Divosa. 'De krappe arbeidsmarkt biedt kansen, maar scholing en begeleiding zijn wel belangrijk om de aansluiting te maken.'

Prikkels

Gemeenten geven overigens al langer aan dat de financiering van de bijstand gemeenten prikkelt om vooral in te zetten op de bijstandsgerechtigden die het makkelijkst naar de arbeidsmarkt te begeleiden zijn. Ook tijdens de coronacrisis, toen er veel jonge mensen vanuit flexbanen of zzp-constructies in de bijstand terecht kwamen, kwam er meer aandacht voor de nieuwste instromers, en minder voor de mensen die al langer in de bijstand zaten.

Alleenstaande vrouwen

Wat verder opvalt aan de cijfers van Divosa, is dat mannen een grotere uitstroomkans hebben dan vrouwen. Dat geldt vooral voor alleenstaande vrouwen ten opzichte van alleenstaande mannen. Daarnaast blijkt dat mannen vaker uitstromen naar werk, terwijl vrouwen vaker uitstromen vanwege een verhuizing of het aangaan van een relatie. Dat kan een aanleiding zijn voor gemeenten om sterker in te zetten op de arbeidsparticipatie van vrouwen in de bijstand, suggereert Larissa van Es.