Maak jeugdzorg overbodig; tip 17, gooi alleen het badwater weg!

Nu de gemeenten de nieuwe opdrachtgevers worden bestaat het risico dat zij uit onvrede met wat er allemaal mis is in de jeugdzorg te makkelijk de schuld daarvan in de schoenen schuiven van de bestaande jeugdzorginstituties en daaraan de conclusie verbinden dat alles anders moet bij voorkeur met voorbijgaan aan de bestaande jeugdzorginstellingen. Terwijl die jeugdzorginstellingen, ondanks dat ze moeten werken in een slecht systeem, in staat blijken tegen de stroom in heel veel kwetsbare kinderen toch nog goed te helpen. Er zit dus veel betrokkenheid en deskundigheid in die bestaande jeugdzorgorganisaties. Betrokkenheid en deskundigheid die letterlijk kan worden ontketend als de ketenen van het huidige jeugdzorgsysteem onder regie van de gemeenten worden afgeworpen.

Het zou dus heel onverstandig zijn van gemeenten als ze zich af zouden keren van de bestaande jeugdzorginstellingen. Dan lopen ze het risico dat bestaande infrastructuur, kennis en ervaring worden afgebroken terwijl er nog geen nieuwe is, zoals dat ook is gebeurde bij de invoering van de WMO en het drama van de thuiszorg. Terwijl die bestaande infrastructuur mogelijk tot grootse prestaties kan worden gebracht in een nieuw duurzaam jeugdzorgsysteem.

Natuurlijk kunnen en moeten de bestaande instituties ook geprikkeld worden tot verbetering van de door hen geleverde jeugdzorg. Dat kunnen de (samenwerkende) gemeenten nu al doen door de jeugdzorginstellingen als toekomstige opdrachtgevers uit te dagen om te innoveren en beter samen te werken. Wordt de uitdaging opgepakt, dan is er snel resultaat. Wordt de uitdaging niet opgepakt, dan is er alle reden om meer en meer met nieuwe toetreders in zee te gaan. Waarbij er overigens wel voor moet worden gewaakt dat ook die nieuwe toetreders voldoen aan de noodzakelijke kwaliteitseisen. Want bij jeugdzorg “cowboys” is niemand gebaat. Denk aan de recente problemen met een aantal particuliere jeugdzorginstellingen.

Het via aanbestedingen mikken op marktwerking is in de complexe jeugdzorg niet de manier om de beste prijs/kwaliteitsverhouding te realiseren. Als gebrek aan samenwerking één van de kernproblemen is, moet je die niet proberen op te lossen door het bevorderen van concurrentie. Als de gemeenten zich ontwikkelen tot deskundige opdrachtgevers hebben ze voldoende andere instrumenten tot hun beschikking om jeugdzorgorganisaties te prikkelen om het beste te bereiken voor kwetsbare kinderen (zie tip 14 voor een toelichting). Het bevorderen van competitie door gedoseerd ook in zee te gaan met nieuwe toetreders zal de bestaande jeugdzorginstellingen prikkelen om te blijven werken aan innovatie.

Maar de bestaande instellingen verdienen dus ook een faire kans om te laten zien wat zij kunnen presteren in het nieuwe jeugdzorgstelsel ontdaan van de huidige perverse systeemfouten. Gebeurt dat niet dan wordt het kind met het badwater weggegooid en dreigen de meest kwetsbare burgertjes van ons land tussen de wal en het schip te raken en kind van de rekening te worden.