Den Haag creëert banen zonder drempels

Den Haag experimenteert met de ‘instapeconomie’. Mensen die al lang in de bijstand zitten, krijgen op maat gemaakt werk aangeboden met waarde voor henzelf én voor de wijk. Zinvol werk, maar wel zo laagdrempelig mogelijk. Want voor veel mensen in de bijstand is de arbeidsmarkt nog ver weg.

Onoverbrugbaar

Buurtcentrum Alle Kanten, in de Haagse wijk Bouwlust, is op het eerste gezicht een onopvallend buurthuis, waar koffieochtenden, aanschuifmaaltijden en taallessen plaatsvinden. Maar sinds begin 2021 is Alle Kanten ook het epicentrum van een pilot die de gemeente Den Haag de ‘instap­economie’ noemt. In en rondom het buurthuis zijn 35 buurtbewoners bezig met ‘instapwerk’: een nieuwe vorm van participatie, bedoeld voor mensen met een nagenoeg onoverbrugbare afstand tot de arbeidsmarkt. Want voor die groep biedt het huidige stelsel nog te weinig mogelijkheden om mee te doen in de samenleving, ziet de gemeente.

Grote stap

De deelnemers hebben allemaal hun eigen redenen om mee te doen aan de instapeconomie. Zo heeft Mariela, die al veertien jaar in de bijstand zit, last van straatvrees. Nu organiseert ze bij Alle Kanten koffieochtenden en activiteiten met kinderen. Vier dagen in de week is ze onder de mensen. ‘Ik zat alleen maar binnen, binnen, binnen’, legt ze uit. ‘Dus wat ik nu heb bereikt, vind ik echt een grote stap.’

‘Die grote groep kwetsbare mensen in onze stad, die willen we niet aan hun lot overlaten.’

Wethouder Arjen Kapteijns

Werkbaar

Het werk helpt om haar angsten te overwinnen, merkt Mariela. ‘Maar soms heb je toch dagen dat het niet gaat’, voegt ze daaraan toe. Op die dagen kan ze zich afmelden. Jobcoach Anouar Hamdi, die de deelnemers aan de pilot begeleidt, legt uit: ‘We kijken altijd: hoe kunnen we het werk zo inrichten dat het voor de deelnemers werkbaar blijft? Als we hier strak volgens kaders gaan werken, is het voor veel mensen niet haalbaar.’

Bloei

Doordat de deelnemers nuttig werk doen, voelen ze zich gewaardeerd en groeit hun zelfvertrouwen. Ze kunnen op hun eigen tempo werken aan hun eigen doelen. Het kan gaan om het verbeteren van geestelijk of lichamelijk welzijn, maar ook bijvoorbeeld om het leren van de Nederlandse taal. ‘Als je mensen in hun kracht zet, zie je ze tot bloei komen’, aldus jobcoach Anouar. Maar het werk draagt ook bij aan de leefbaarheid van de wijk. Zo zorgen buurtconciërges ervoor dat de wijk schoon, heel en veilig blijft. Anderen versterken de sociale samenhang in de wijk en brengen bijvoorbeeld soep rond bij eenzame buurtbewoners.

Realistisch perspectief

De pilot met instapwerk ontstond vanuit het inzicht dat er voor veel bijstandsgerechtigden te weinig mogelijkheden zijn om mee te doen in de samenleving, legt wethouder Arjen Kapteijns (sociale zaken, GroenLinks) uit. De gemeente sprak maar liefst 18.000 inwoners die al langer dan anderhalf jaar een bijstandsuitkering hadden, en kwam erachter dat de arbeidsmarkt voor de meesten nog geen realistisch perspectief is. Voor negen op de tien bleek een reguliere betaalde baan op korte termijn niet haalbaar. Deze groep is samen goed voor 60 procent van álle bijstandsgerechtigden in Den Haag.

‘Alles wat je als gemeente in de Participatiewet mag doen, moet gericht zijn op binnen een half jaar een reguliere baan vinden’

Wethouder Arjen Kapteijns

Wal en schip

Deze bijstandsontvangers vallen tussen wal en schip. Ze komen niet in aanmerking voor beschut werk, maar passen ook niet op de gewone arbeidsmarkt. Andere alternatieve vormen van werk sluiten ook niet altijd aan. De basisbaan, waarmee onder andere de gemeente Groningen experimenteert, zou voor een deel van deze groep te hoog gegrepen zijn. Vaak is vrijwilligerswerk de enige mogelijkheid, weet Anouar uit ervaring.

Combinatie

‘Veel van deze mensen hebben belemmeringen op meerdere leefgebieden — om even jargon te gebruiken — waardoor ze de stap naar regulier werk niet op afzienbare termijn kunnen zetten’, zegt wethouder Kapteijns. ‘Dat zijn bijvoorbeeld medische, psychische of financiële problemen, of taalproblemen. Vaak is het een combinatie daarvan die ervoor zorgt dat je wereld heel klein wordt, en je sociale vangnet ook. Die grote groep kwetsbare mensen in onze stad, die willen we niet aan hun lot overlaten. We hebben als stad de gezamenlijke verantwoordelijkheid om deze mensen weer mee te laten doen.’

Prikkels

Het probleem, zegt Kapteijns, is dat de Participatiewet voor deze bijstandsgerechtigden niet werkt. ‘Heel simpel gezegd: alles wat je als gemeente in de Participatiewet mag doen, moet gericht zijn op binnen een half jaar een reguliere baan vinden. Maar er is dus een grote groep mensen voor wie de instrumenten en de prikkels in de Participatiewet gewoon niet aansluiten bij de mogelijkheden die ze hebben.’

Lees de rest van dit artikel in Binnenlands Bestuur nummer 8.