In Enschede hebben 25 hulpverleningsorganisaties en de gemeente meer grip op multiprobleemgezinnen dan voorheen door een innovatieve aanpak. Maar de nieuwe werkwijze met gezinsleden die zowel met elkaar als met de buitenwereld overhoop liggen, laat zich niet zomaar kopiëren naar andere steden of regio’s. Toch hebben overheden en organisaties elders met vergelijkbare problemen te maken.
Innovatieve leerkring dreigt met InAxis te verdwijnen
De leerkringen van innovatiebureau InAxis oogsten waardering. ‘Patenthouders’ leveren hun innovatie als een soort halffabrikaten,…
Om zulke nieuwe werkwijzen en inzichten niet verloren te laten gaan, bedacht InAxis (de commissie innovatie openbaar bestuur van het ministerie van Binnenlandse Zaken) leerkringen met zogeheten patenthouders die innovatie hebben bedacht. Belangstellende organisaties vaardigen iemand af naar de leerkring met de patenthouder. Die deelt zijn kennis en kan meteen de eigen methode verbeteren. InAxis heeft ook een lokkertje: voor elke organisatie die daadwerkelijk met de opgedane ideeën aan de slag gaat, ontvangt de bedenker een premie van duizend euro.
Die bonus heeft de Enschedese adjunct-directeur maatschappelijke ontwikkeling Hans Weggemans nog niet gezien, maar de erkenning vindt hij veel belangrijker: ‘Het is in zo’n leerkring meer brengen dan halen, je ervaart direct dat je voorop loopt. Anderen kunnen altijd een bijdrage leveren aan de verdere ontwikkeling.’ Projectleider Wilma Meere: ‘Zo’n patent stimuleert om onze ideeën breder uit te dragen. Het levert contacten en erkenning op.’
Het Enschedese ‘patent’ betreft een nieuwe manier van werken voor multiprobleemgezinnen, waarbij 25 organisaties samenwerken voor goede hulpverlening aan cliënten en gezinnen. Deze leerkring hield de eerste bijeenkomst zonder Meere en Weggemans. De deelnemers ontweken zo de valkuil om direct over de problemen in de praktijk te praten. Ze stelden eerst in alle rust een leeragenda op. Vervolgens werd de Enschedese kennis in twee bijeenkomsten overgedragen. Voor acht deelnemende gemeenten uit de Achterhoek was het daarna nog een kleine stap om projectleider Meere een nieuwe opdracht aan te bieden. ‘In de Achterhoek begint een soortgelijk traject. Zonder de leerkring was dat niet gebeurd.’
Andere leerkringen behandelden onderwerpen als ‘handhaving’ en ‘wijkgericht werken’. De innovaties waar InAxis deze methode op toepast, vormen steeds een soort halffabrikaten; de deelnemers kunnen dus niet achterover leunen, kennis opnemen en op de thuisbasis een kant-en-klaar idee presenteren. Het halffabrikaat en de opgedane kennis moeten ze zelf gebruiken om in de eigen organisatie collega’s en superieuren te inspireren en te overtuigen.
Maurice Heijnen, beleidsmedewerker integrale handhaving van de gemeente Roerdalen, heeft veel gehad aan de bijeenkomsten rond het patent ‘handhaven door generalistische toezichthouders’ van Hoogeveen. Hij waardeert vooral de interactieve manier van werken en het zoeken naar maatwerk, dat goed door Hoogeveen is ontwikkeld. ‘Samen sparren, ook met het bestuur. Ik ben er ontzettend enthousiast over en het bestuur vindt het ook leuk. We gebruiken deze manier van werken nu ook binnen een denktank van beleidsambtenaren.’
Stoppen
Het verspreiden van innovaties via leerkringen werkt, constateert ook InAxis in het onlangs gepubliceerde evaluatieverslag. Desondanks zijn er na 2006 geen nieuwe patenten meer toegekend. ‘We wilden eerst goed analyseren hoe het zou lopen’, zegt InAxis-medewerker Léon Sonnenschein. ‘Nu we dat weten, zit ons dwars dat InAxis op 31 december stopt. Het ministerie van Binnenlandse Zaken denkt er nog over na hoe innovatiestimulering verder vorm krijgt. In die situatie kunnen we geen nieuwe leerkringen starten.’ En daarmee komt het stimuleren van nieuwe ideeën in gevaar, vinden deelnemers van de bestaande leerkringen.
Heijnen: ‘Dit moet gewoon gecontinueerd worden.’ Meere: ‘Er zijn zoveel complexe maatschappelijke uitdagingen. Het is jammer als er straks geen stimulans meer is om ideeën verder te ontwikkelen.’ Weggemans ziet nog wel kansen: ‘InAxis is een prettig forum en er zal dus een nieuw podium terug moeten komen. De innovatie bij de overheid kan niet alleen afhankelijk zijn van het ministerie. Er ligt een rol voor de VNG en waarom zouden vakdepartementen geen eigen leerkringen starten? Bij VWS, Justitie en het ministerie voor Jeugd en Gezin zijn onderwerpen genoeg.’
