Hoe genezen we Nederland van SEGV-virus?
Mensen met een lagere sociaal economische status (werk/opleiding) gaan zes tot zeven jaar eerder dood. En ze leven niet alleen zes tot zeven jaar korter, maar ook nog veel langer ongezond (laag opgeleiden kennen maar liefst 15 jaar eerder gezondheidsproblemen dan hoog opgeleiden). En dan is er ook nog een verschil tussen mannen en vrouwen: mannen overlijden eerder dan vrouwen.
Dus mannen met een lage opleiding hebben de slechtste levensverwachting. Al bijna 50 jaar weten we dat Nederland, zoals vele landen, lijdt aan SEGV, sociaal economische gezondheidsverschillen. We weten dat alleen voorlichting, gezondheidsbevordering onvoldoende is. We moeten ook aan andere knoppen draaien, zoals inkomen, inrichting van de ruimtelijke omgeving, arbeidsomstandigheden.
In dit kader viel me het volgende artikel in de krant op. “Mensen zijn niet in staat om langer door te werken na hun 65e, terwijl de overheid dat wel van ze vraagt. Vooral voor laagopgeleiden is dat fysiek te zwaar, stelt de Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde (NVAB), de organisatie van bedrijfsartsen. Aldus AD van 3 januari jl.
Volgens de NVAB is er te weinig aandacht voor de consequenties van de fysieke en geestelijke gesteldheid van werknemers. “We zijn er niet klaar voor. Laagopgeleiden worden gedurende hun loopbaan zo zwaar belast dat het een keer ophoudt”, stelt Ernst Jurgens, bedrijfsarts en NVAB-bestuurder. “Kraakbeen bijvoorbeeld is op een gegeven moment gewoon versleten. Daarnaast houden veel werknemers er een levensstijl op na die niet bevorderlijk is voor hun inzetbaarheid. Ze hangen ‘s avonds voor de tv, eten niet gezond en gaan niet naar de sportschool.”
Jurgens zegt ook: “Maatregelen om mensen voor te bereiden op langer doorwerken, zijn vooral gericht op hoger opgeleiden. Die worden getraind om hun brein rust te gunnen en naar hun lichaam te luisteren. Bij mensen met een lagere opleiding slaan dat soort trainingen minder aan. Ook doen werkgevers veel te weinig om personeel te ontzien. Eigen verantwoordelijkheid is mooi, maar het gaat om werkbelasting. Oudere mensen kunnen minder hebben. Steeds meer bedrijven werken in ploegendiensten. De vraag is of iedereen dat aankan.”
Kortom: ook de arbo artsen zien de verschillen tussen de laag en hoog opgeleiden. Terwijl de pensioengerechtigde leeftijd juist door de hoogopgeleiden met de rekensommen verhoogd is. Daar heeft een lager opgeleide natuurlijk niets aan, want die rekensommen zijn voor hen veel minder van toepassing. Weet u nog? Zwaarder fysiek werk en lagere levensverwachting. Geen wonder dat je daar boos van wordt. Hier snap ik de boze laagopgeleide man wel. Op het punt van de sociaal economische gezondheidsverschillen is de onderbuik van de boze man blijkbaar een betrouwbaar kompas: hij gaat gemiddeld zeven jaar eerder dood. Wordt hij boos van. Er zijn twee antwoorden mogelijk: we zeggen dat het zijn eigen schuld is. Had hij maar geen zware fysieke arbeid moeten kiezen, zijn opleiding moeten afmaken, geen ploegendienst moeten doen, zijn leefstijl verbeteren et cetera. Of we gaan serieus werk maken van het wegwerken van de sociaal economische gezondheidsverschillen. De WHO heeft gesteld dat die verschillen in 2020 met 25 procent moet zijn afgenomen. Dus geen zeven jaar maar vijf jaar.
Mijn puzzel blijft: wat doen we hier nou aan? Stel er was een virus dat het vooral had gemunt op mensen met lage opleiding en inkomen, en zorgde dat ze 7 jaar eerder zouden overlijden, dan zouden we toch heel snel op zoek gaan naar een geneesmiddel? Maar nu zie ik niemand gerichte acties uitvoeren om dit aan te pakken. Wat denkt u er van?
En belangrijker: hoe denken de politieke partijen hier eigenlijk over? In het belang van de maatschappij (er moet langer worden doorgewerkt), zullen ze de laagopgeleiden genezing van het SEGV-virus bieden, anders worden ze misschien wel boos. Zijn we verder van huis.
Paul van der Velpen
Meer columns van Paul van der Velpen vindt u hier.
Goed dat je aandacht vraagt voor dit onderwerp, daar moet inderdaad veel op gebeuren. Gelukkig zijn er 164 gemeenten, waaronder Amsterdam, actief bezig met het versterken van de brede aanpak van gezondheidsachterstanden met behulp van het GIDS en Gezond in... programma. Hierbij wordt naast een gezonde leefstijl ook aandacht besteed aan de dieperliggende oorzaken van SEGV zoals een lage opleiding, laaggeletterdheid, eenzaamheid, onvoldoende actieve participatie/werk of stress door oplopende schulden. Essentieel is daarbij dat inwoners zelf een actieve rol vervullen. Je hebt gelijk dat er nog veel werk te verzetten is, maar binnen gemeenten worden al wel degelijk gerichte acties uitgevoerd om SEGV terug te dringen.