Kerntakendiscussie zet rem op samenwerking wonen en zorg

Woningcorporaties, zorg- en welzijnsorganisaties krijgen te weinig ruimte om samen te zorgen voor een passend aanbod van wonen en zorg. Door de hervormingen van de langdurige zorg staat hun samenwerking onder druk, stelt de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) in zijn advies ‘Langer zelfstandig, een gedeelde opgave van wonen, zorg en welzijn’.

Kerntakendiscussie gaat ten koste van samenwerking

De strenge afbakening van taken voor woningcorporaties en zorgverzekeraars helpt ook al niet. Toezichthouders zien er steeds strenger op toe dat organisaties met een woon-, zorg- of welzijnstaak zich beperken tot hun kerntaak. Dit gaat ten koste van de samenwerking tussen deze organisaties, terwijl dat juist hard nodig is, stelt de Rli, nu de groeiende vraag naar thuis wonen met zorg steeds verder uit de pas loopt met het aanbod. Zo krijgen de komende jaren jaarlijks circa 12.000 ouderen en gehandicapten geen indicatie meer voor een plek in een verzorgingshuis, terwijl de vraag naar 'verzorgd wonen' nog steeds groeit. Het tekort is al jaren ruim 40 duizend woningen, aldus het Rli.

Lokale kracht wordt ingeperkt

Het zijn tegengestelde bewegingen, zegt Annemieke Nijhof, voorzitter van de raadscommissie die het advies over wonen en zorg heeft voorbereid. Enerzijds wil het Rijk dat gemeenten hun “lokale kracht” gebruiken om ervoor te zorgen dat mensen langer thuis kunnen blijven wonen. De ingezette scheiding van wonen en zorg vraagt om keuzevrijheid en autonomie. Dat geldt voor ouderen die niet in, maar wel in de buurt van een verzorgingshuis willen wonen. En voor hulpbehoevenden die zelfstandig kunnen en willen wonen in een huis zonder drempels, maar met een alarmknop en een gemeenschapsruimte om de hoek voor de sociale contacten. ‘Die integrale projecten, het bij elkaar optellen van wonen, zorg en het tegengaan van eenzaamheid, vallen of staan bij partijen die net buiten hun lijntje willen kleuren’, zegt Nijhof. ‘Bij corporaties die naast huurwoningen ook investeren in faciliteiten voor de buurt. Bij een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid van al die partijen. Zij moeten niet te strak in het pak worden genaaid.’

Gemeenten moet vraag en aanbod in kaart brengen

De Rli doet niet alleen een oproep aan het Rijk, ook gemeenten moeten aan de slag. Volgens de Raad hebben zij niet goed in beeld wat de vraag is van inwoners op het gebied van wonen en zorg. Nijhof: ‘Gemeenten moeten de regie nemen en inventariseren waar hun inwoners behoefte aan hebben, nu en in de toekomst. Dat geldt ook voor het aanbod: welke plannen zijn er voor nieuwbouw of juist uit de markt halen van woon- en zorgvoorzieningen. Als blijkt dat er gaten vallen in vraag en aanbod, moet de gemeenten partijen aan tafel brengen en initiatieven faciliteren.’

Belastingvoordeel voor traplift

Die zijn er genoeg, volgens de Rli. Nijhof heeft bij de gesprekken in het veld voor dit rapport genoeg goede voorbeelden gezien. ‘Het “oplossend vermogen” van de samenleving is groot, daar zijn we optimistisch over.’ Probleem is echter dat banken en investeerders afwachtend zijn. Duidelijkheid over de behoeften in gemeenten – in de vorm van woonvisies – is hard nodig. Maar het Rijk zou het ook fiscaal aantrekkelijk moeten maken voor bedrijven om te investeren in nieuwe vormen voor wonen en zorg, vindt de Rli. Een ander idee is belastingvoordeel voor burgers die hun eigen woningaanpassingen kunnen verzorgen, oppert de Raad. Nijhof: ‘Dan krijg je een levendige handel in rolstoelen en rollators op Marktplaats, mensen gaan zich voorbereiden op die levensfase zoals ze zich voorbereiden op de geboorte van een kind: zorg dat je huis erop is ingericht. Voor wie daar zelf geen mogelijkheden voor heeft, blijft de gemeente vangnet.’

Het rapport van de Rli is vandaag aangeboden aan minister Blok voor Wonen en Rijksdienst en aan staatssecretaris Van Rijn van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.