CPB: koopkracht daalt, armoede stijgt

De prijzen stijgen en de lonen blijven achter. Daarom daalt de doorsnee koopkracht dit jaar met 6,8 procent, blijkt uit berekeningen van het Centraal Planbureau (CPB). De verwachting is dat economische groei vanaf volgend jaar sterk terugvalt en het aantal mensen onder de armoedegrens toeneemt.

Klappen

De economische vooruitzichten zijn aan het kantelen, stelt het CPB. De Nederlandse economie kwam sterk uit de coronacrisis, maar krijgt dit jaar en volgend jaar flinke klappen. Vanwege de hoge inflatie geven huishoudens minder uit, waardoor de economische groei terugvalt van 4,6 procent in 2022 naar 1,1 procent in 2023. CPB-directeur Pieter Hasekamp: 'Huishoudens merken de gevolgen van de hoge inflatie, en dat heeft zijn weerslag op de economie.'

Besluitvorming

De cijfers komen uit de concept-Macro-Economische-Verkenning, die het uitgangspunt vormt voor de besluitvorming van het kabinet over de begroting van het komende jaar. Er staat dit jaar veel druk op het kabinet om met plannen te komen om de koopkrachtcrisis aan te pakken. Premier Rutte liet donderdagavond weten dat hij uitgebreid heeft overlegd met de top van het kabinet en de fractievoorzitters van de coalitie, onder andere over de koopkracht. Maar besluiten zijn nog niet genomen.

Ongelijkheid

De doorsnee koopkracht daalt dit jaar met 6,8 procent, aldus het CPB, maar de daling slaat niet bij elk huishouden even hard toe. Er is sprake van 'inflatie-ongelijkheid': hoe lager het inkomen, hoe sterker de financiële last van de inflatie wordt gevoeld. Het aandeel van het inkomen dat naar energie gaat, verschilt immers sterk per huishouden. De hoogste inkomens zijn gemiddeld 2,2 procent van hun besteedbaar inkomen kwijt aan de energierekening; voor de laagste inkomens is dat 5,8 procent.

Uitgesteld

Voor de huishoudens met inkomens tot 120 procent van het sociaal minimum wordt de klap wel uitgesteld. Die groep komt dit jaar in aanmerking voor een eenmalige energietoeslag van 1300 euro, waardoor het koopkrachtverlies wordt gedempt. Deze huishoudens kunnen volgend jaar echter wel een flinke min verwachten. Voor andere groepen gaat de koopkracht in 2023 juist iets omhoog, een gevolg van de lastenverlichting en verhoging van het minimumloon die in het coalitieakkoord zijn afgesproken.

Armoede

Het CPB verwacht dat het aantal mensen in armoede zal toenemen vanwege de dalende koopkracht. 'Er is een groeiend aantal mensen dat nu al nauwelijks kan rondkomen en voor wie de energierekening onbetaalbaar dreigt te worden', aldus Hasekamp. Het is voor het eerst dat het CPB een prognose van de ontwikkeling van armoede maakt. Volgend jaar stijgt het aantal mensen onder de armoedegrens van 6,7 naar 7,6 procent. Gecorrigeerd voor het feit dat lagere inkomens een relatief groter deel van hun inkomen kwijt zijn aan energie, is het cijfer nog hoger: 8,1 procent. De armoede onder kinderen komt zelfs op 9,8 procent uit.

Stresstest

Hoe de koopkracht en de armoede zich ontwikkelen, hangt sterk af van de ontwikkeling van de energieprijzen. Het CPB berekende onlangs in een zogenaamde stresstest dat in het meest donkere scenario – met blijvend hoge energieprijzen – 15 procent van de huishoudens in geldnood komt.